Jüpiter'in dördüncü en büyük ayı olan Europa'da yaklaşık 30 yıldır gizemini koruyan, örümcek benzeri yapının nihayet tatmin edici bir açıklaması bulundu. Bu ilginç yapıya 'şeytani' bir isim de verildi.
Mart 1998'de Jüpiter ve büyük uyduları üzerinde çalışmalar yürüten uzay aracı, Europa'nın yüzeyinde yaklaşık 22 kilometre genişliğinde bir çarpma yapısını haritalandırırken, bu yapının içinde sıra dışı bir oluşum tespit etti. Bu yapıya Manannán Krateri adı verildi.
Kraterin merkezine yakın derin bir çukurun içinde, dağınık, ağaçsı bir şekil gözlemlendi. Başlangıçta araştırmacılar, bu karanlık şeklin Jüpiter'in Europa üzerindeki güçlü yerçekimi kuvvetinin neden olduğu bir çatlak olduğunu düşündüler. Diğer uzmanlar ise bu yapının, Europa'nın buzlu kabuğunun altındaki okyanusta bulunan hidrotermal bacalardan kaynaklanan patlamalarla oluştuğunu öne sürdüler. Ancak bu açıklamalar, bu olağandışı şekli tam olarak izah edemiyordu.
Yapılan yeni bir çalışmada ise bilim insanları farklı bir açıklama sundu: Manannán Krateri'ndeki bu örümcek benzeri yapının, Dünya'daki 'göl yıldızları' olarak bilinen karanlık, ağaçsı desenlerin oluştuğu sürece benzer bir şekilde ortaya çıktığı düşünülüyor. Göl yıldızları, donmuş göllerin üzerindeki karın ve buzun altından sızan suyun oluşturduğu desenlerdir.
Bu bilgi ışığında, araştırmacılar benzer bir teknikle laboratuvar ortamında Manannán Krateri'ndeki gizemli şekli yeniden oluşturmayı başardılar. Çalışma ekibi, Europa'daki bu örümcek benzeri yapıya İrlandaca'da "örümcek" veya "duvar şeytanı" anlamına gelen Damhán Alla adını verdi.
Çalışmanın baş yazarı ve Florida Üniversitesi'nde gezegen bilimci olan Laura Mc Keown, "Göl yıldızları çok güzeldir ve kar veya sulu karla kaplı donmuş göllerde oldukça yaygındır. Bu oluşumların Europa'da ve hatta Güneş Sistemi'ndeki diğer buzlu okyanus dünyalarında meydana gelen süreçlere dair bir ipucu verebileceğini düşünmek harika" dedi.
Ancak Dünya'daki göl yıldızlarının aksine, Damhán Alla'nın, küçük bir çatlağın oluşmasına neden olan bir asteroid çarpmasıyla ortaya çıktığı düşünülüyor. Bu çatlak, tuzlu suyun yüzeye doğru sızarak örümcek benzeri deseni oluşturmasını sağlamış. Bu asteroid çarpmasının, Manannán Krateri oluştuktan sonra meydana geldiği tahmin ediliyor.
Araştırmacılar ayrıca, Damhán Alla ile Mars'taki ünlü "Mars örümcekleri" arasında benzerlikler olduğunu da belirtti. Mars örümcekleri, üstten bakıldığında sürü halinde dolaşan örümcekleri andıran tozlu birikintilerdir. Araneiform arazi olarak bilinen bu yapılar, buzun doğrudan gaza dönüştüğü (süblimleştiği) zaman oluşur. Mc Keown'ın ekibi daha önce bu tür oluşumları Dünya'da da yeniden yaratmıştı.
Mc Keown, "Damhán Alla ile Mars'taki örümcekler arasındaki şekilsel benzerlikler, akışkanların gözenekli yüzeyler içinden nasıl aktığıyla ilgilidir" dedi. Bu teoriye göre, benzer örümcek benzeri özellikler Satürn'ün ayı Enceladus, Jüpiter'in diğer ayı Ganymede ve Mars'ın ötesindeki asteroit kuşağında bulunan cüce gezegen Ceres gibi diğer donmuş okyanus dünyalarında da oluşabilir.
Mc Keown, şimdi Güneş Sistemi'ndeki farklı aylarda bu tür örümcek benzeri oluşumların nasıl meydana geldiğini incelemeye odaklanacak yeni bir laboratuvar kuruyor. Bu çalışmaların, Ekim 2024'te fırlatılan ve 2030'da Jüpiter'in sulu ayını detaylı incelemek üzere oraya ulaşacak olan Europa Clipper görevi için değerli bilgiler sunmasını umuyor.
Mc Keown, "Araştırmamızın önemi gerçekten heyecan verici. Bu tür yüzey özellikleri, buzun altındaki olaylar hakkında bize çok şey anlatabilir. Europa Clipper ile daha fazla bu tür oluşum görürsek, bunların yüzeyin altında yerel tuzlu su havuzlarına işaret edebileceğini düşünüyoruz" diye ekledi.
Bu havuzlar, dünya dışı yaşam belirtilerini aramaya başlamak için iyi bir yer olabilir.
