İnsanın evrimsel yolculuğunu modern zekâ seviyelerine taşıdığına inanılan ateşin kontrol altına alınması, insanlığın gelişiminde kritik bir dönüm noktasıdır. Ateş sayesinde erken insanlar, daha geniş bir yelpazede güvenli gıdalara ulaşarak daha büyük beyinlerin gelişimini desteklemiş ve Homo Sapiens'in doğuşuna zemin hazırlamıştır. Bu 'pişirme hipotezi' olarak da bilinir.
Birleşik Krallık'ta bulunan bir kil yatağında ortaya çıkarılan pişmiş sedimanlar, aletler ve ateş yakmak için kullanılan pirit (sülfürlü demir) parçalarına dair yeni bulgular, insanların 400.000 yıldan daha uzun süre önce ateş yakma becerisine sahip olduğunu göstermektedir.
Britanya Müzesi'nden arkeolog Rob Davis, bu olağanüstü keşfin, ateş yakma becerisini yaklaşık 350.000 yıl geriye çektiğini belirtiyor. Davis, "Bu keşfin etkileri muazzam. Ateş üretme ve kontrol etme yeteneği, insanlık tarihindeki en kritik dönüm noktalarından biridir ve insan evrimini değiştiren pratik ve sosyal faydalar sağlamıştır" diye ekliyor.
Araştırmacılar, ateş kullanımının başlangıçta orman yangınlarından elde edilen alevlerin toplanmasıyla başladığını tahmin ediyor. Bu türden ateş kullanımına dair kanıtlar 1 milyonu aşkın yıl öncesine dayanıyor ve etin korunması ve diğer pişirme ihtiyaçları için yaygınlaşmış olabileceği düşünülüyor.
Ancak, önceden var olan ateşleri devam ettirmek yerine, kendi ateşini yakabilme yeteneğinin daha sonra ortaya çıktığı düşünülüyor. Daha önce, insan tarafından bilinçli olarak yakılmış ateşe dair en eski doğrudan kanıt yalnızca 50.000 yıllıktı. Fransa'da bulunan el baltalarının incelenmesi, bu baltaların pirit gibi bir mineralle tekrar tekrar vurularak kıvılcım çıkardığını göstermişti.
Şimdi ise Davis ve ekibi, Birleşik Krallık'ın Barnham köyünde iki küçük oksitlenmiş pirit parçası tespit etti. Bu parçalardan biri, ısıdan çatlamış dört çakmaktaşı el baltası ve kızarmış sedimandan oluşan bir ocak taşına yakın bir yerde bulundu.
Araştırmacılar, yayınladıkları makalede, "Jeolojik çalışmalar, piritin yerel olarak nadir olduğunu gösteriyor, bu da ateş yakmak amacıyla bilinçli olarak alana getirildiğini düşündürüyor" ifadesini kullanıyor. Pişmiş sedimanlar üzerindeki testler de, bu sedimanların özelliklerinin tek seferlik bir yanmadan ziyade, insan kullanımıyla tutarlı tekrarlı ısıtmalar sonucu oluştuğunu gösteriyor.
Paleolitik İngiltere'deki ateş yakıcıların büyük olasılıkla Neandertaller olduğu düşünülüyor. Bu durum, akrabalarımızın soyut düşünme ve teknolojik ilerlemeler de dahil olmak üzere karmaşık davranışlar sergileyebildiğine dair bir başka kanıt niteliği taşıyor.
Ateş üretme yeteneği, insanların daha büyük gruplar halinde beslenmelerini ve sosyalleşmelerini sağlamış olmalı. Ateş, aynı zamanda erken atalarımıza daha gelişmiş aletler için yapıştırıcı üretimi gibi yeni teknolojilere de erişim imkanı sunmuştur.
Davis ve ekibi, "Ateşe yıl boyunca erişim, sosyal evrimin bir katalizörü olarak potansiyel bir toplumsal odaklanma sağlamış olabilir" sonucuna varıyor. "Düzenli pişirme, kök, yumru ve et tüketimini genişletebilir, sindirim için gereken enerjiyi azaltabilir ve protein alımını artırabilirdi. Bu beslenme iyileştirmeleri, beyin boyutunda bir artışa, gelişmiş bilişe ve daha karmaşık sosyal ilişkilerin gelişimine katkıda bulunmuş olabilir."
Bu önemli araştırma, Nature dergisinde yayınlanmıştır.
