Modern insanları, yakın akrabalarımız olan soyu tükenmiş Neandertal ve Denisovalardan ayıran önemli bir genetik fark keşfedildi. DNA sentezinde rol oynayan bir proteinin bu iki tür arasındaki farklılığı, fareler üzerinde yapılan genetik deneylerle incelendi. Bu çalışmalar, bu genetik varyasyonun türümüzün davranışlarında farklılıklara yol açmış olabileceğini ve hatta Neandertaller ile Denisovalıların neden yok olduğunu anlamamıza ışık tutabileceğini gösteriyor.
Ancak bu bulguların doğrudan insanlara nasıl yansıyacağı henüz belirsizliğini koruyor. Araştırmanın baş yazarlarından Xiangchun Ju, farelerin beyin devrelerinin insanlardan oldukça farklı olduğunu belirterek, elde edilen sonuçların insanlar için henüz doğrudan çevrilemeyeceğini belirtiyor. Yine de bu çalışma, modern insanlarda görülen genetik varyasyonun, atalarımıza kıyasla belirli görevlerde evrimsel bir avantaj sağlamış olabileceğine işaret ediyor.
Temel Protein ADSL
Daha önceki araştırmalar, modern insanların yaklaşık 600.000 yıl önce Neandertal ve Denisovalardan ayrıldığını ortaya koymuştu. Modern insanların hayatta kalıp yakın akrabalarının neden yok olduğu ise hala bir muamma. Bu gizemi çözmek için araştırmacılar, adenylosuccinate lyase (ADSL) adlı bir enzimi incelediler. ADSL, DNA'nın temel yapı taşlarından biri olan pürinin sentezlenmesine yardımcı oluyor.
Araştırmanın yazarlarından Svante Pääbo, ADSL'nin modern insan atalarındaki evrimsel değişimlerden etkilenen az sayıdaki enzimden biri olduğunu vurguluyor. 484 amino asitten oluşan ADSL'nin modern insanlarda bulunan versiyonu, Neandertal ve Denisovalarda görülen versiyonundan tek bir amino asit ile ayrılıyor: Modern insanlarda valin iken, soyu tükenmiş akrabalarımızda alanin.
Bilim insanları, ADSL mutasyonunun modern insanlarda görülmesi ve soyu tükenmiş akrabalarımızda görülmemesi nedeniyle, bu mutasyonun türlerimiz ayrıldıktan sonra ortaya çıkmış olması ihtimalini değerlendiriyor. Bu durum, araştırmacıları bu mutasyonun olası davranışsal etkilerini araştırmaya yönlendirmiş.
Davranışsal Farklılıklar Farelerde Gözlemlendi
Yeni bir çalışmaya göre, modern insanlardaki ADSL varyantının farelerde daha yüksek kimyasal seviyelere yol açtığı, özellikle beyinde bu durumun gözlemlendiği belirtiliyor. Bu bulgu, modern insan ADSL'sinin Neandertal ve Denisovalardakine kıyasla daha az aktif olduğu fikrini destekliyor.
Deneylerde, modern insan ADSL'sine benzer bir versiyona sahip genetiği değiştirilmiş dişi fareler, suya ulaşmak için belirli ışık veya seslere bağlanan görevlerde, bu varyanta sahip olmayan akranlarından daha başarılı oldular. Bu durum, insan benzeri varyasyonun, dişi farelerin sebep-sonuç ilişkisini öğrenmede veya suyu elde etme motivasyonunda daha iyi olabileceğini düşündürüyor.
Ancak bu davranışsal ve ADSL seviyesindeki değişiklikler, erkek farelerde gözlemlenmedi. Neden sadece dişi farelerin bu avantajı elde ettiğinin net olmadığı belirtiliyor, zira davranışın oldukça karmaşık olduğu ifade ediliyor.
Neandertal, Denisovan ve modern Afrika, Avrupa ve Doğu Asya DNA'sı üzerinde yapılan istatistiksel analizler, ADSL genindeki mutasyonların rastgele değişimlerden daha yüksek oranlarda modern insan genomlarında ortaya çıktığını gösteriyor. Bu da mutasyonların bir evrimsel avantaj sağladığı olasılığını artırıyor.
Öte yandan, modern insanlarda ADSL eksikliğine yol açan genetik bozuklukların zihinsel engellilik, konuşma ve dil bozuklukları gibi sorunlara neden olabileceğine dair önceki çalışmalar, modern insanların ADSL aktivitesini azaltmanın potansiyel faydaları ile eksikliğin getirebileceği sorunlar arasında bir denge kurmak zorunda kaldığını gösteriyor.
Bulguların Anlamı Henüz Tam Net Değil
Bazı bilim insanları, bu çalışmanın modern insanların neden başarılı olduğu veya Neandertaller ile Denisovalıların neden yok olduğu konusunda doğrudan bir çıkarım yapmaya henüz erken olduğunu düşünüyor. Paleoantropolog Mark Collard, farelerdeki bu sonuçların insan evrimi hakkında şu aşamada çok fazla şey söylemediğini belirtiyor. Ancak, modern insanlarla soyu tükenmiş akrabalar arasındaki genetik farklılıkların davranışsal etkilerini incelemek için farelerin kullanılmasının, beyin ve davranış evrimini araştırmak için umut verici bir yöntem olduğu düşünülüyor.
Gelecekteki araştırmalar, ADSL aktivitesindeki değişikliklerin davranışları nasıl etkilediğine dair spesifik mekanizmaları inceleyebilir ve ADSL aktivitesindeki değişikliklerin diğer davranışlarla nasıl ilişkili olduğunu ve birden fazla genetik değişikliğin birlikte nasıl çalıştığını keşfedebilir.
