Yaşlanma süreci genellikle yavaş ve kademeli bir ilerleme gibi görünse de, yapılan araştırmalar bunun her zaman böyle olmadığını gösteriyor. Hatta bir sabah uyandığınızda aynaya bakıp yaşlanmanızın bir şekilde hızlandığını düşünüyorsanız, bu sadece bir hayal ürünü olmayabilir.
Yaşlanmayla ilişkili moleküler değişiklikleri inceleyen 2024 tarihli bir araştırmaya göre, insanlar iki keskin sıçramayla yaşlanıyor: Biri ortalama 44 yaş civarında, diğeri ise 60 yaş civarında.
Bilim insanları, zamanla sadece kademeli olarak değişmediğimizi, aynı zamanda gerçekten dramatik değişikliklerin yaşandığını belirtiyor. Yapılan incelemeler, yaşlanmanın orta yaşların ortası ve 60 yaşın başı gibi dönemlerde belirgin değişimler gösterdiğini ortaya koyuyor. Bu durum, incelenen molekül sınıfları ne olursa olsun geçerli.
Yaşlanma, çeşitli hastalıklara yakalanma riskinin arttığı karmaşık bir süreçtir. Bu süreci daha iyi anlamak ve bu rahatsızlıkları daha etkili bir şekilde ele almak amacıyla bilim insanları, yaşlanmanın biyolojisini derinlemesine incelediler.
Bu kapsamda, birkaç yıl boyunca düzenli olarak biyolojik örnekler veren 108 yetişkinden oluşan bir grup takip edildi. Araştırmacılar, Alzheimer ve kardiyovasküler hastalıklar gibi bazı durumlarda riskin zamanla doğrusal bir artış göstermediğini, belirli bir yaşın ardından keskin bir şekilde yükseldiğini fark ettiler. Bu nedenle, yaşlanmanın biyolojik belirteçlerine daha yakından bakarak ilgili değişiklikleri tespit etmek istediler.
Çalışmada, kohorttan alınan örnekler kullanılarak çeşitli biyomoleküllerin takibi yapıldı. İncelenen farklı moleküller arasında RNA, proteinler, lipitler ve bağırsak, cilt, burun ve ağız bölgelerinden alınan mikrobiyom taksonları yer aldı. Toplamda 135.239 biyolojik özellik incelendi.
Her katılımcı, 626 gün boyunca ortalama 47 örnek verdi. En uzun süre örnek veren katılımcı ise 367 örnek sundu. Bu zengin veri seti, araştırmacıların işlediği ve değişimlerdeki örüntüleri aradığı 246 milyardan fazla veri noktası oluşturdu.
Daha önceki birçok çalışma, sıçanlar ve insanlarda yaşlanmayla ilişkilendirilebilen, molekül bolluğunda doğrusal olmayan değişiklikler olduğunu bulmuştu. Meyve sinekleri, fareler ve zebra balıkları üzerindeki çalışmalar da bu tür canlılarda basamaklı bir yaşlanma sürecine işaret ediyordu.
Araştırmacılar, insan vücudundaki birçok farklı molekül türünün bolluğunda iki belirgin evrede değişim gözlemlediler. İncelenen moleküllerin yaklaşık %81'i bu evrelerden birinde veya her ikisinde de değişim gösterdi. Değişimler, 40'lı yaşların ortasında zirveye ulaştı ve ardından 60'lı yaşların başında, hafif farklı profillerle tekrar zirve yaptı.
40'lı yaşların ortasındaki değişim zirvesi, lipit metabolizması, kafein ve alkol metabolizmasıyla ilgili molekülleri, ayrıca kardiyovasküler hastalıkları ve cilt ile kaslardaki işlev bozukluklarını içeriyordu. 60'lı yaşların başındaki zirve ise karbonhidrat ve kafein metabolizması, kardiyovasküler hastalıklar, cilt ve kaslar, bağışıklık düzenlemesi ve böbrek fonksiyonlarıyla ilişkilendirildi.
Araştırmacılar, 40'lı yaşların ortasındaki ilk zirvenin tipik olarak kadınlarda menopoz veya perimenopozun başladığı dönemle çakışmasına rağmen, erkeklerde de aynı yaşta belirgin moleküler değişiklikler gözlemlediklerini belirttiler. Bu durum, menopozun kadınlardaki değişikliklere katkıda bulunabileceğini, ancak hem erkekleri hem de kadınları etkileyen muhtemelen daha önemli başka faktörlerin de olduğunu gösteriyor. Gelecekteki araştırmaların bu faktörleri belirlemeye ve incelemeye odaklanması gerektiği vurgulanıyor.
Araştırmacılar, örneklem boyutunun oldukça küçük olduğunu ve 25-70 yaş arasındaki bireylerden alınan sınırlı biyolojik örnekleri test ettiklerini kaydetti. Gelecekteki araştırmalar, bu fenomeni daha ayrıntılı bir şekilde inceleyerek ve daha geniş bir denek kitlesinde çalışarak insan vücudunun zamanla nasıl değiştiğini daha iyi anlamayı hedefleyebilir.
