Her yıl dünya genelinde inanılmaz bir rakamda, 3.8 trilyon doz ilaç tüketiliyor. Bu ilaçların büyük çoğunluğu, en kolay, en güvenli ve evde kullanım için en bilinen yöntem olduğu için yutularak alınıyor. Ancak rutin hale gelen bu ilaç yutma eylemi bile bazen tehlikeli olabiliyor.
Tablet veya kapsül formundaki ilaçların yemek borusunun alt kısmında, mideyle birleştiği daralmış alanda takılıp kalması durumunda ilaç kaynaklı özofajit meydana gelebiliyor. Eğer ilaç orada takılıp çözünmeye başlarsa, aktif bileşenlerini doğrudan hassas dokuya salabiliyor.
Bu maddeler genellikle asidik veya alkali olduğundan, kimyasal yanık hızla ağrıya ve iltihaplanmaya yol açabiliyor. Nadir görüldüğü düşünülse de, yapılan çalışmaların tahmini görülme sıklığının yılda her 100.000 kişide 3.9 olduğunu gösteriyor. Hafif vakalar genellikle tıbbi müdahale olmadan iyileştiği için göz ardı edilebiliyor.
Yemek borusunun iç yüzeyi, yiyeceklerin mideye pürüzsüzce geçmesine yardımcı olan ince, özel bir mukoza tabakasıyla kaplıdır. Buna karşılık, mide mukozası asitten korunmak için mukus üretir; bu da besinleri sindirmek ve mikropları yok etmek için hayati önem taşır.
Bir ilaç çok erken çözündüğünde, korunmasız yemek borusu zarını, işlemek üzere tasarlanmadığı kostik maddelere maruz bırakır. Bu durum tahrişe, iltihaplanmaya ve bazen ülserlere neden olur. Belirtiler mide yanması veya hazımsızlığı taklit edebilir ancak genellikle daha keskin ve daha lokalizedir; göğüs kemiğinin arkasında hissedilen bir ağrı mevcuttur. Bazı kişiler yutkunurken ağrı veya ani ses kısıklığı/değişikliği yaşayabilir.
Nadir ve tedavi edilmemiş vakalarda, hasar derinleşebilir ve ülserlerin yemek borusu duvarını delmesine yol açarak ciddi enfeksiyonlara ve hatta ölüme neden olabilir.
Orta yaşlı kadınlar istatistiksel olarak daha fazla düzenli ilaç kullandıkları için, kemik sağlığı tedavileri de dahil olmak üzere, bu durumdan daha sık etkileniyor. Yaşlı yetişkinler de yaşa bağlı olarak yemek borusu hareketlerindeki değişiklikler nedeniyle ilaçların mideye daha zor ulaşmasıyla artan bir risk altındadır. Büyümüş bir kalp veya tiroid gibi yakındaki organların şeklini veya pozisyonunu değiştiren durumlara sahip kişiler de daha yüksek risk taşıyabilir.
Çocuklarda daha az görülse de, onların da kendine özgü risk faktörleri var. İlaç yutma zorluğu, daha küçük anatomileri ve deneyimsizlik, tabletin takılma olasılığını artırabilir.
Hasara Yol Açma Olasılığı En Yüksek İlaçlar
Pek çok bilinen ilaç, yemek borusunda oyalanırsa onu tahriş edebilir veya zarar verebilir. Osteoporozu tedavi etmek için kullanılan bifosfonatlar önde gelen nedenlerden biridir ve bu durum kadınların neden daha sık etkilendiğini açıklayabilir. İngiltere'deki menopoz sonrası kadınların yaklaşık onda biri oral bifosfonat reçetesi alıyor.
Geniş bir enfeksiyon yelpazesi için kullanılan tetrasiklin antibiyotikleri benzer riskler taşır. Yaygın olarak kullanılan iki steroidal olmayan anti-inflamatuar ilaç olan aspirin ve ibuprofen de özofajiti tetikleyebilir. Ancak bunlar doğrudan kimyasal yanık yerine koruyucu bariyeri bozarak işlev görür.
Hatta diyet takviyeleri ve vitaminler gibi reçetesiz satılan, 'doğal' ürünler bile sorunlara yol açabilir. Kafein tabletleri, potasyum klorür takviyeleri, L-arginin ve yüksek doz C vitamini veya E vitamini hapları ilaç kaynaklı özofajit ile ilişkilendirilmiştir.
Özellikle kafein, sıkışmadan bile sindirim sisteminde hasara neden olabilir. Konsantre dozlar asit üretimini uyarır ve bağırsak hareketliliğini artırır, bu da koruyucu mukoza bariyerini zayıflatarak iltihaplanmaya yol açabilir.
Potasyum klorür, hastalık veya ilaç kullanımı yoluyla kaybedilen potasyumu yerine koyan bir mineral takviyesidir, ancak büyük, yoğun tabletleri mideye ulaşmadan çözünürse yemek borusunu fiziksel olarak tahriş edebilir.
L-arginin, bir amino asit takviyesi, ve C vitamini ise sırasıyla kimyasal olarak alkali ve asidiktir. Bu nedenle, ikisi de sıkışıp kaldıklarında zarın yanmasına veya iltihaplanmasına neden olabilir. Pürüzsüz jel kapsüllerde paketlenen E vitamini de tahriş edici yağları sızdırarak sorunlara yol açabilir.
Jelatin bazlı yumuşak kapsüllerin de kendi riskleri vardır. Jelatin higroskopik olduğu için, yani çevresindeki nemi emdiği için, yumuşayabilir ve yapışkan hale gelebilir. Bu, kapsülün mideye pürüzsüzce ulaşmak yerine yemek borusu duvarına yapışma olasılığını artırır. Bu olduğunda, kapsülün içeriği doğrudan hassas dokuya salınarak lokal tahrişe veya ülserlere neden olabilir.
Önleme ve Tedavi
İyi haber şu ki, çoğu hafif vaka, neden olan ilaç kesildikten sonra birkaç gün veya hafta içinde iyileşir. Örneğin, kısa süreli antibiyotik tedavileri nadiren kalıcı hasara neden olur.
Ancak, özofajitin ilk etapta gelişmesini önlemek için basit adımlar vardır. İlaçların mideye ulaşmasını sağlamak için hapları her zaman dolu bir bardak su (yaklaşık 200 ml) ile alın. Eğer tavsiye edildiyse, aç karnına alın ve sonrasında en az 30 dakika dik oturun. Bu, kusmayı önlemeye yardımcı olur ve ilacın midede seyreltilmesi için zaman tanır.
Bifosfonatlar gibi ilaçlar için doktorunuz farklı bir formülasyona geçmenizi veya enjeksiyon gibi daha güçlü ancak başka yan etkileri olabilecek oral olmayan bir yolu önerebilir.
Uzun süreli tedavi gerekiyorsa, ek ilaçlar sindirim sistemini korumaya yardımcı olabilir. Proton pompa inhibitörleri mide asidini azaltır ve iyileşmeyi desteklerken, sukralfat tahriş olmuş doku üzerinde yatıştırıcı bir bariyer oluşturur.
Özofajite neden olabilecek birkaç ilaç alıyorsanız, bunları tek tek yutun ve daha büyük tabletleri küçültmek için bir hap kesici kullanmayı düşünün. En önemlisi, yeni başlayan veya kötüleşen herhangi bir semptomu izleyin ve sürekli ağrı veya yutma güçlüğü fark ederseniz derhal tıbbi yardım alın.
İlaç kaynaklı özofajit, ağrılı ancak önlenebilir bir durumdur. Bol su içmek, dik oturmak ve ilaç talimatlarını dikkatlice takip etmek gibi basit alışkanlıklar riski önemli ölçüde azaltabilir. İlaç yutmak zorsa veya rahatsızlık gelişirse, alternatifler hakkında bir sağlık profesyoneliyle konuşun. Bazen hapı nasıl aldığınız gibi en küçük bir değişiklik bile sağlığınızda büyük fark yaratabilir.
