14 Mayıs 2025 tarihinde Güneş, bu yıl gördüğümüz en büyük patlamalardan birini gerçekleştirdi.
Güneş'in doğu kenarından, yani Dünya'dan bakıldığında sol tarafına denk gelen aktif güneş lekesi bölgesi AR 4087'den kaynaklanan devasa X2.7 sınıfı güneş patlaması, Türkiye saatiyle öğleden sonra zirveye ulaştı.
Yayılan X ve gama ışınları, Dünya'nın gündüz tarafında kısa süreli telsiz kesintilerine neden olacak kadar güçlüydü. Ancak gözlemcilerin raporlarına göre, patlamanın konumundan dolayı Dünya'ya yönelik başka önemli bir etki beklenmiyor.
Güneş patlamaları ve Koronal Kütle Atımları (KKA), Güneş'in 11 yıllık döngüsünün en aktif aşamasında olduğu 'güneş maksimumu' döneminde sıkça görülür. Güneş şu anda bu aktif dönemde bulunuyor. Mevcut döngünün şimdiye kadarki en güçlü patlaması, Ekim 2024'te meydana gelen bir X9.0 sınıfı patlamaydı.
Güneş patlaması, manyetik alan çizgilerinin aniden kopması ve yeniden bağlanması sonucu ortaya çıkan patlayıcı bir enerji salınımıdır. Koronal Kütle Atımı (KKA) ise, milyarlarca ton güneş parçacığının manyetik alanlarla birlikte Güneş Sistemi'ne doğru fırlatılması gibidir.
Dünya üzerinde gördüğümüz etkileyici olaylardan, özellikle kutup ışıklarından (Aurora borealis ve australis) sorumlu olan genellikle KKA'lardır. Bunlar, yüksek hızlı güneş parçacıklarının Dünya'nın atmosferindeki parçacıklarla etkileşime girmesi sonucu oluşur.
Patlamalar ve KKA'lar genellikle birlikte meydana gelir, ancak Dünya üzerindeki etki, patlamanın ne yöne işaret ettiğine ve ne kadar güçlü olduğuna bağlıdır. Güneş'in kenarlarından kaynaklanan patlamalar genellikle bizi teğet geçerken, Güneş diskini ortasından kaynaklananlar doğrudan Dünya'ya çarpabilir ve gökyüzünde muhteşem ışık gösterileri yaratabilir.
Bir KKA'nın Dünya'nın uzayına çarpması durumunda buna jeomanyetik fırtına adını veririz. Çok nadir durumlarda tehlikeli olabilirler. Dünya atmosferinin yüksek katmanlarındaki parçacık etkileşimleri, elektrik şebekelerinde dalgalanmalara ve kesintilere neden olabilecek akımlar üretebilir. Ayrıca navigasyon, iletişim ve radyo kesintilerine yol açabilirler. Yakın Dünya yörüngesindeki nesneler, örneğin uçaklar ve uydular da etkilenebilir.
Ancak 14 Mayıs'taki X2.7 sınıfı patlamadan bu tür ciddi etkiler beklenmiyor. Yine de, AR 4087 bölgesi oldukça hareketli. Bu X sınıfı patlamanın (Güneş'in yayabileceği en güçlü patlama sınıfı) yanı sıra, aynı gün içinde orta kuvvette sayılan M sınıfında M5.2, M1.2, M7.5 ve M0.46 sınıfı patlamalar da yaşandı.
Güneş'in bu tür davranışları, 'güneş maksimumu' olarak bilinen dönemde normaldir. Bu dönemde Güneş'in manyetik kutupları yer değiştirir ve artan güneş lekesi, patlama ve KKA aktivitesi ile karakterizedir. Uzmanlar, güneş maksimumunun Ekim 2024'te başladığını duyurmuştu; altı aydan uzun bir süre sonra, aktivite azaldığı izlenimi verse de Güneş hala oldukça enerjik.
Güneş saat yönünün tersine döndüğü için, AR 4087 bölgesi Güneş diski üzerinde ilerlemeye devam edecek. Bu da gelecekteki patlamaların bir kısmının doğrudan Dünya yönüne doğru hedef alma olasılığını artırıyor.
Umarız açık gökyüzü ve tehlike yaratmayan KKA'larla karşılaşırız.
