Güneşte Olağanüstü Bir Misafir: Üçüncü Turunda Geri Dönen Dev Leke
Güneş'in Dünya'ya bakan yüzeyinde olağanüstü bir olay yaşanıyor. Yaklaşık iki ay önce ilk kez ortaya çıkan devasa bir güneş lekesi, üçüncü kez Güneş yüzeyini turluyor. Genellikle sadece bir hafta kadar görünen bu tür lekelerin ömrüne kıyasla, bu 'emekli vatandaş' lakaplı leke şaşırtıcı derecede uzun süredir varlığını sürdürüyor ve hatta yüzyıllık bir rekoru kırmaya aday olabilir.
Güneş'in kuzey yarımküresinde, ekvatorun hemen üzerinde yer alan bu dev kara parça, ilk olarak 5 Nisan civarında görüldü. Güneş'in kendi ekseni etrafında dönmesiyle görüş alanımızdan çıkan leke, 28 Nisan'da tekrar belirdi ve ardından bir kez daha kaybolup 26 Mayıs Pazartesi günü yeniden ortaya çıktı. Bu tür lekeler, Güneş'in Dünya'ya dönük yüzeyine her geri döndüklerinde yeni bir ad alırlar. Bu isim değişiklikleri, araştırmacıların uzay havası üzerindeki potansiyel etkilerini takip etmelerine yardımcı olur.
Ev sahibi yıldızımızın etrafında dönerken boyutu dalgalanan bu heybetli leke, Mayıs başında maksimum büyüklüğüne ulaşarak yaklaşık 140.000 kilometre çapa yayıldı. Bu, kabaca 11 Dünya çapına denk geliyor ve onu 2025'in şimdiye kadarki en büyük lekesi yaptı. Ancak şu anda boyutunun yaklaşık yarısı kadar.
Çoğu güneş lekesi yalnızca bir hafta kadar sürerken, daha büyük olanlardan bazıları, Güneş'in karşı tarafını geçtikten sonra yeniden görünecek kadar uzun süre dayanabilir. Ancak bu kadar büyük olsalar bile, lekelerin bundan daha uzun yaşaması nadirdir. Bu dev leke, ömrü açısından kesinlikle 'emekli vatandaş' olarak nitelendirilebilir.
Rekor Kırma Potansiyeli ve Tarihsel Perspektif
Güncel veri toplama yöntemlerine göre tarihi veriler çok daha az doğru olduğundan, en uzun ömürlü güneş lekesi rekorunun ne olduğunu kesin olarak söylemek zordur. Örneğin, gökbilimciler daha önce 1840-1841 yılları arasında bir güneş lekesinin 18 ay boyunca devam ettiğine inanıyorlardı. Ancak bir asır sonra bilim insanları, bunun aslında aynı yerde görünen birden fazla farklı leke olduğunu gösterdi.
Bu nedenle, kayıtlardaki en uzun ömürlü güneş lekesi büyük olasılıkla 1919'dan kalma ve 134 gün (dört aydan fazla) süren bir lekedir. Şu anki lekemiz AR 14100, iki hafta öncesine göre daha küçük olsa da, tamamen kaybolma belirtisi göstermiyor ve yeniden ortaya çıktığından beri birkaç kez Güneş patlaması saldı. Ancak bu uzun ömür rekorunu kırmak için iki veya üç ay daha hayatta kalması gerekiyor. Leke oldukça kararlı görünüyor.
Güneş Aktivitesi ve Güneş Lekeleri
Güneş lekeleri, Güneş'in manyetik alanının bir kısmının yüzeye çıktığı yerlerde ortaya çıkar. Bu durum, çevrelerinden daha soğuk olmalarına neden olur ve optik bir yanılsama yoluyla çok koyu görünmelerini sağlar, oysa Güneş'in geri kalanından sadece biraz daha solukturlar.
Şu anda, Güneş'in yaklaşık 11 yıllık aktivite döngüsünün en aktif aşaması olan güneş maksimumunun ortasındayız. Bu dönemde, Güneş'in manyetik alanı giderek daha kaotik ve düzensiz hale geldiği için güneş lekelerinin sayısı da zirveye ulaşır. Mevcut döngü başlangıçta beklenenden çok daha aktif geçti ve geçtiğimiz aylarda günlük güneş lekesi sayısı son 23 yılın en yüksek aylık değerine ulaştı.
Bilim insanları, mevcut döngü sırasında Dünya'dan 15 kat daha geniş olan bir leke veya benzer büyüklükteki bir 'güneş lekesi takımadaları' gibi başka devasa güneş lekeleri de gördüler. Bu dev lekeler çok hızlı bir şekilde ortaya çıkma eğilimindedir.
Ancak dev güneş lekeleri, iletişimi bozabilecek güçlü güneş fırtınaları püskürtebilse de, boyutları tehlikeli olacaklarının garantisi değildir. Bunun yerine, gezegenimizi etkileme olasılıklarını belirleyen şey, manyetik konfigürasyonlarıdır.
Neyse ki, en tehlikeli lekeleri tahmin etmede araştırmacılara yardımcı olan yeni teknolojiler ve gelişmiş gözlem araçları mevcut. Bilim insanları ayrıca, Mars'taki keşif araçlarını kullanarak dev güneş lekelerini Dünya'dan uzağa baktıklarında dahi gözlemleyebiliyor.
Son yıllarda Güneş'in yüzeyinde bazı büyük lekeler görmüş olsak da, bunlar 1859'da tüm zamanların en güçlü güneş fırtınası olan Carrington Olayı'nı başlatan ve Güneş diskinin %14'ünü kaplayan devasa leke gibi tarihi devlerle karşılaştırıldığında oldukça küçüktür.
