Florida'da bulunan Cape Canaveral Uzay Kuvvetleri İstasyonu'ndan gerçekleştirilmesi planlanan Blue Origin'in New Glenn roketinin ikinci uçuşu, Dünya'yı saran güçlü bir güneş plazması dalgası nedeniyle ertelendi. Bu Güneş aktivitesi, renkli kutup ışıklarının yanı sıra iletişim, navigasyon ve enerji şebekeleri üzerindeki potansiyel etkileri konusunda endişelere yol açtı.
Bu haftaki gibi güneş fırtınaları, uydu operasyonlarını da etkileyebiliyor. NASA'nın bilimsel görevleri için New Glenn roketiyle fırlatılacak iki adet uzay aracının hassaslığı bu durumdan etkilenebileceği için, roketin fırlatılması ertelemeye alındı.
Blue Origin tarafından yapılan açıklamada, NASA'nın, yaklaşan fırlatma görevinin müşterisi olarak, iki adet ESCAPADE uzay aracını Mars'a gönderme misyonunu erteleme kararı aldığı belirtildi.
Blue Origin, sosyal medya üzerinden yaptığı açıklamada, "New Glenn fırlatılmaya hazır. Ancak, yüksek düzeydeki güneş aktivitesi ve bunun ESCAPADE uzay araçları üzerindeki potansiyel etkileri nedeniyle NASA, uzay hava durumu koşulları iyileşene kadar fırlatmayı erteliyor. Şu anda tahmin edilen uzay havasına ve fırlatma sahasının müsaitliğine göre bir sonraki fırlatma penceresini belirlemek için fırsatları değerlendiriyoruz" dedi.
Jeff Bezos tarafından kurulan uzay şirketi Blue Origin'e ait ağır yük roketi New Glenn, ikinci uçuşuna hazırlanıyordu. Bu uçuşta, roketin yeniden kullanılabilir ilk aşama güçlendiricisinin Atlantik Okyanusu'ndaki bir iniş platformuna kurtarılması denenmesi planlanıyordu.
Bu Nadiren Yaşanır
Uzay havası koşulları nedeniyle roket fırlatmasının ertelenmesi, nadir de olsa daha önce de yaşanmış bir durum. 2014 yılında Uluslararası Uzay İstasyonu'na kargo taşıyan bir Antares roketinin fırlatması, artan güneş aktivitesi nedeniyle bir gün gecikmişti. SpaceX de 2023 yılında birkaç saat süren bir gecikmeyle, uzay radyasyonu seviyelerinin düşmesini beklemişti. Bu durum, 2022 yılında yaşanan ve yaklaşık 40 adet Starlink internet uydusunun kaybına neden olan bir jeomanyetik fırtınanın ardından geldi. Fırtına, Dünya atmosferinin geçici olarak genişlemesine neden olarak alçak yörüngedeki uyduların yörüngeden çıkmasına sebep olmuştu.
NASA'nın ESCAPADE görevi uzaya doğru ilerlediği için atmosferik sürüklenme bir endişe kaynağı değil. Bunun yerine, Güneş'ten gelen yüksek enerjili parçacıkların ikiz sondaların elektronik sistemleriyle etkileşime girme riski bulunuyor. ESCAPADE görevinin kendisi de güneş rüzgarı ile Mars'ın üst atmosferi arasındaki etkileşimi incelemek üzere tasarlanmış durumda.
Blue Origin, ESCAPADE görevi için yeni bir hedef fırlatma tarihi belirlemedi. Önümüzdeki birkaç gün içinde Cape Canaveral'dan United Launch Alliance'ın Atlas V roketi ve SpaceX'in iki adet Falcon 9 roketi dahil olmak üzere birçok fırlatma planlanıyor. Bu programlar aksamazsa, New Glenn ve ESCAPADE için bir sonraki uygun fırlatma penceresi hafta sonuna kadar açılmayabilir.
Güneş'ten kaynaklanan ve koronal kütle atımı olarak bilinen bir dizi patlama, Salı gecesi göz kamaştırıcı kutup ışığı gösterilerine neden oldu. Bu patlamalar, Güneş'ten milyonlarca mil hızla (saniyede 500 kilometreden fazla) Dünya'ya doğru yüklü parçacıklar ve güçlü bir manyetik alan taşıyan bir madde patlaması gönderdi.
Uydular, parlak bir güneş patlaması eşliğinde en son güçlü koronal kütle atımını Salı günü erken saatlerde tespit etti. Bu atımın Çarşamba günü Dünya'ya ulaşması bekleniyordu.
NOAA Uzay Hava Tahmin Merkezi'nden Shawn Dahl, "Beklenen üç koronal kütle atımından ikisi zaten Dünya'ya ulaştı. İlk iki dalga oldukça güçlüydü ve beklenenden çok daha fazlaydı" dedi.
Fırtına, Salı gecesi Teksas, Florida ve Meksika kadar güneyde görülebilen kutup ışıklarını tetikledi. Çarşamba gecesi de bir başka kutup ışığı görülebileceği tahmin ediliyor.
Dahl, Çarşamba günü ulaşan fırtınanın son koronal kütle atımlarının en enerjik olanı olduğunu belirtti. Ayrıca daha yüksek bir hızda seyahat ederek Güneş ile Dünya arasındaki 92 milyon millik mesafeyi iki günden kısa sürede kat edebiliyor. Tahminciler, Çarşamba'dan Perşembe'ye kadar G4 seviyesinde veya şiddetli bir jeomanyetik fırtına öngörüyor ve nadiren görülen G5 seviyesinde aşırı bir fırtına olasılığı da bulunuyor; bu seviye son yirmi yılda sadece bir kez yaşandı.
Güneş'ten gelen yüklü parçacıkların ani akışı, Dünya'nın manyetik alanında bozulmalara neden olarak enerji şebekelerini etkileyebilir, GPS navigasyon sinyallerini bozabilir ve radyo iletişimlerini kesintiye uğratabilir. NOAA'ya göre, G4 jeomanyetik fırtına, karasal elektrik ağlarında "olası yaygın voltaj kontrol sorunlarına" ve atmosferin koruyucu katmanlarının üzerinde uçan uydularda potansiyel yüzey şarj sorunlarına yol açabilir.
Bir jeomanyetik fırtınanın kesin etkilerini, Dünya'ya ulaşana kadar tam olarak tahmin etmek kolay değil. Güneş yönünde Dünya'dan bir milyon mil uzakta konumlanan birkaç uydu, güneş rüzgarının hızını, yükünü ve manyetik alanının yönünü tespit eden sensörler taşıyor. Bu bilgi, tahmincilerin ne beklemeleri gerektiğini bilmelerine yardımcı oluyor.
Dahl, "Bu tür fırtınalar çok değişken olabilir" dedi.
