IBM ve NASA bilim insanları, Güneş'in şiddetli patlamalarını daha önce hiç olmadığı kadar doğru bir şekilde tahmin edebilen yapay zeka (YZ) modeli geliştirdi. Surya adı verilen bu çığır açan teknoloji, uzaydaki astronotları ve ekipmanları korumanın yanı sıra, Dünya'daki enerji şebekeleri ve iletişim sistemlerindeki olası kesintilere karşı hazırlıklı olmamızı sağlayacak.
Solar Dinamik Gözlemevi (SDO) uydusu tarafından çekilen ham Güneş görüntülerini işleyen Surya modeli, bu verileri insanlardan çok daha hızlı analiz ediyor. IBM yetkililerinin belirttiğine göre, araştırmacıların henüz derinlemesine incelemediği bu ham verilerle, temeldeki model şiddetli Güneş patlamalarını önceden tahmin edebiliyor.
IBM'in NASA ile olan bilimsel iş birliğinin bir parçası olarak geliştirilen Surya, Güneş'e doğrudan bakarak onun "ruh halini" tahmin edebilen ilk temel model olma özelliğini taşıyor. Bu yapay zeka, Güneş'ten kaynaklanan ve uydu iletişimi, navigasyon sistemleri, enerji şebekeleri ve hatta astronotlar için radyasyon riski oluşturan Güneş patlamaları ve koronal kütle atımları gibi olaylara karşı daha erken uyarılar verebiliyor.
Güneş'teki fırtınaları tahmin etmenin zorluğuna dikkat çeken bilim insanları, Güneş patlamalarının manyetik alanından dünyaya ulaşmasının sekiz dakika sürdüğünü ve bu sürenin, bilim insanlarının daha öngörülü olmasını gerektirdiğini belirtiyor. Surya YZ modeli, bu gecikmeyi ortadan kaldırarak daha etkili tahminler sunuyor.
IBM'in daha önce geliştirdiği ve Dünya'nın iklim ve hava durumunu daha doğru tahmin etmek için devasa uydu verilerini işleyen "Prithvi" ailesi YZ modellerine benzer bir yapıya sahip olan Surya, açık kaynaklı ve 360 milyon parametreli bir sistem olarak tasarlandı. Güneş'in atmosferinin farklı katmanlarını ve manyetik alanını inceleyen sekiz Atmosferik Görüntüleme Montajı (AIA) kanalı ve beş Helioseismik ve Manyetik Görüntüleyici (HMI) ürünüyle eğitildi.
Modelin, Güneş'in dönme hızının ekvatorda daha hızlı olması gibi özelliklerini de verilerden kendi kendine öğrendiği görülüyor. Yapılan testlerde, Surya'nın bir aktif bölgenin bir saat içinde Güneş patlaması yaratıp yaratmayacağını %16 daha yüksek bir doğrulukla tahmin edebildiği belirtiliyor.
IBM ve NASA, geliştirdikleri bu yapay zeka modelini açık kaynak olarak GitHub ve Hugging Face gibi platformlarda erişime açtı. Ayrıca, araştırmacıların Güneş'in davranışını daha iyi anlamalarına yardımcı olmak amacıyla hazırlanmış bir veri seti ve kıyaslama aracı olan SuryaBench de ücretsiz olarak kullanıma sunuldu.
