Yeni bir araştırmaya göre, gözlerimiz, doğal kendini iyileştirme yeteneklerimizin ötesinde özel bir onarım moduna sokulabilir. Bu potansiyel, retinadaki sinir hücrelerinin yeniden büyümesini tetikleyen antikorların uygulanması sayesinde ortaya çıktı.
Yapılan çalışma, başka türlü geri döndürülemeyen görme kaybını restore etme umudu sunuyor. Ancak şimdilik bu tedavi sadece farelerde test edildi.
Peki bu nasıl çalışıyor? Deneysel bir antikor ilacı, Prospero homeobox protein 1 (Prox1) adı verilen bir proteini bloke etmek için kullanılıyor. Bu protein doğal olarak kötü değil, hücre düzenlemesinde önemli bir rol oynuyor, ancak görünüşe göre retinal sinirlerin yenilenmesini engelliyor.
Özellikle hasar meydana geldikten sonra Prox1, Müller glia (MG) hücreleri adı verilen retina sinir destek hücrelerine sızarak onların yenileyici güçlerini etkiliyor. MG hücrelerinin zebra balığı gibi canlılarda retinal sinir hücrelerinin kendini iyileştirmesinden sorumlu olduğunu biliyoruz. Ancak memelilerde Prox1, MG hücrelerini bloke edici bir görev görüyor ve bu yeni tedavi yöntemi bu blokajı ortadan kaldırıyor.
Araştırmacılar, "Retinal dejeneratif hastalığı olan bireyler, retinal hücreleri yeniden üretememe nedeniyle görmeyi geri kazanmakta zorlanırlar," diyor. "Soğukkanlı omurgalıların aksine memelilerde MG aracılı retinal yenilenme eksiktir, bu da memeli MG'sinin sınırlı yenileyici kapasitesini gösterir."
Araştırma ekibi, Prox1 blokaj yöntemlerini laboratuvar deneylerinde ve fare modellerinde başarıyla test etti. Bu sonuçlar, daha fazla geliştirme ile bu yaklaşımın insan gözlerinde de işe yarayabileceğini gösteriyor.
Dahası, Prox1'i bloke etmenin etkilerinin altı ay ve sonrasında da devam ettiği görüldü. Bu, memelilerde şimdiye kadar gördüğümüz ilk başarılı uzun süreli nöral retina rejenerasyonu oldu.
Araştırmacılar, "Farelerde, MG'deki Prox1, hücreler arası transfer yoluyla komşu retinal nöronlardan kaynaklanıyor," açıklamasını yapıyor. "Bu transferin bloke edilmesi, yaralanan fare retinasındaki MG'nin retinal progenitör hücrelere dönüşmesini sağlıyor."
İnsan denekler üzerinde testlere başlamadan önce yapılması gereken çok iş olduğu açık. Ancak bu araştırma, memelilerin neden gözdeki hücreleri yeniden üretemediğinin önemli bir biyolojik nedenini belirledi ve kendini iyileştirme yeteneklerinin açılabileceğini gösterdi. Araştırmacılar, klinik deneylerin 2028'de başlayabileceğini tahmin ediyor.
Bu çalışma, lazerlerle retinal hücrelerin aktive edilmesinden göz içine kök hücre nakline kadar göz hasarının nasıl onarılabileceğini araştıran diğer çalışmalarla da bağlantılı. Farklı yaklaşımlar üzerinde çalışılıyor.
Retinitis pigmentoza ve glokom gibi dejeneratif retinal hastalıklardan bahsettiğimizde, dünya genelinde yüz milyonlarca insanı etkileyen durumlardan söz ediyoruz. Görme yetisi kaybolduktan sonra genellikle geri gelmiyor.
Dünya nüfusunun yaşlandığını da biliyoruz. Bu bulgular, ileri yaşlarda iyi bir yaşam kalitesini sürdürmek için önemli sonuçlar doğurabilir; aksi takdirde yaşanabilecek görme kaybı olmadan bir yaşam sunma potansiyeli taşıyor.
Araştırmayı yürüten ekip, "Amacımız, şu anda uygun tedavi seçenekleri bulunmayan, körlük riski altındaki hastalara bir çözüm sunmaktır," diyor.
Araştırma sonuçları, Nature Communications adlı saygın bilimsel dergide yayınlandı.
