Gökbilimciler, uzak bir cüce galaksi çiftini birbirine bağlayan, yaklaşık olarak Samanyolu Galaksisi'nin iki katı genişliğinde devasa, neredeyse görünmez bir gaz köprüsü keşfetti. Bu bağlantılı gök cisimleri ayrıca, galaksimizin genişliğinin 15 katından daha uzun, rekor kıran bir galaktik kuyruğa sahip.
NGC 4532 ve DDO 137 adlı bu cüce galaksi ikilisi, Dünya'dan yaklaşık 53 milyon ışık yılı uzaklıkta, 1.000'den fazla galaksiden oluşan Başak Kümesi'nin (Virgo cluster) kenarında yer alıyor. Bu ikili, Samanyolu Galaksisi'nin yakın yörüngesinde bulunan Büyük Magellan Bulutu (LMC) ve Küçük Magellan Bulutu (SMC) gibi komşu cüce galaksilere benziyor, ancak tek bir galaksiye bağlı değiller. Bunun yerine, Başak Kümesi'ne doğru yavaşça düştükleri görülüyor.
Bu minik galaksiler, Avustralya'daki Kare Kilometre Dizisi Pathfinder (ASKAP) teleskobu tarafından, 2022'den beri Güney Yarımküre gökyüzünü tarayan Geniş Alan ASKAP L-bandı Küresel Kör Tarama (WALLABY) projesi kapsamında tespit edildi.
23 Eylül'de Monthly Notices of the Royal Astronomical Society dergisinde yayımlanan bir çalışmada, araştırmacılar WALLABY verilerini yeniden analiz ederek NGC 4532 ve DDO 137 arasındaki yaklaşık 185.000 ışık yılılık boşluğu dolduran devasa bir gaz köprüsü buldu. Yeni keşfedilen köprü, neredeyse kusursuz bir düz çizgi oluşturuyor ve beklenmedik derecede yüksek bir yıldız oluşum gazı yoğunluğuna sahip.
Bu kalın köprünün arkasında, 1.6 milyon ışık yılı uzunluğa ulaşan devasa bir kuyruk da dahil olmak üzere birkaç daha soluk gaz uzantısı izleniyor. Araştırmacılar, bu durumun, 2023'te keşfedilen ve NGC 4839 galaksi grubunu takip eden 1.5 milyon ışık yılı uzunluğundaki kuyruğu geride bırakarak şimdiye kadar görülen en uzun galaktik kuyruk olduğunu belirtti.
Hem köprü hem de kuyruk, yeni yıldızlar ve galaksiler oluşturmanın temel yapı taşı olan nötr hidrojen gazından oluşuyor.
Çalışmanın ortak yazarlarından, Batı Avustralya Üniversitesi (UWA) ve Uluslararası Radyo Astronomi Araştırma Merkezi'nden (ICRAR) astrofizikçi Kenji Bekki, yaptığı açıklamada, "Nötr hidrojen, yıldız oluşumunda kritik bir rol oynar ve bu bulgu, özellikle yoğun ortamlarda galaksilerin nasıl etkileşime girdiğini ve evrimleştiğini anlamak için temel oluşturuyor." dedi.
Araştırmacılar, köprünün, bir milyar yıldan daha uzun bir süre önce iki minik galaksi arasındaki "yakın geçiş" veya "ramak kala" çarpışmasıyla oluştuğunu tahmin ediyor. Bu etkileşimin gelgit kuvvetleri muhtemelen daha küçük galaksiden daha büyük olana doğru büyük bir nötr hidrojen parçasını çekerek, zamanla iki galaksi arasında uzanan bir yapı oluşturdu.
Bu ikilinin uzun kuyruğunun ise, "ram basıncı" olarak bilinen bir olgu tarafından uzatıldığı düşünülüyor. Bu, galaksilerin Başak Kümesi'ni çevreleyen ve güneşin yüzeyinden 200 kat daha sıcak olabilen süper sıcak gaz bulutu içinde hareket etmesinden kaynaklanıyor. İkili bu kozmik ateşi geçerken, paylaşılan köprülerindeki gaz yavaşça bir kuyruğa ayrılmış.
Çalışmanın baş yazarlarından, UWA ve ICRAR'dan astronom Lister Staveley-Smith, "Bu süreç, bir uydu Dünya'nın üst atmosferine yeniden girdiğinde meydana gelen atmosferik yanmaya benziyor, ancak bir milyar yıl boyunca uzamış durumda." dedi. Bu aynı zamanda NGC 4839'un 1.5 milyon ışık yılı uzunluğundaki kuyruğunu oluşturan süreçtir.
Köprü ve kuyruğun yanı sıra WALLABY verilerinde gizlenmiş olabilecek benzer yapılar üzerindeki ileri analizler, araştırmacıların galaksilerin zamanla nasıl değiştiğini daha iyi anlamalarına yardımcı olabilir.
Staveley-Smith, "Bu gaz köprülerini ve dinamiklerini anlamak, galaksilerin zamanla nasıl evrimleştiği, galaktik gazın nasıl yeniden dağıtıldığı ve galaksilerin yıldız oluşturup oluşturamayacağı çeşitli koşullar hakkında kritik bilgiler sağlıyor." dedi.
Araştırmacılar ayrıca, çalışmadaki cüce galaksileri LMC ve SMC ile karşılaştırmanın, bu yapıların büyük bir galaktik partnerle veya onsuz nasıl evrimleştiğine dair ışık tutabileceğini belirtti.
