Güneş sistemimizden geçen yıldızlararası kuyrukluyıldız 3I/ATLAS'ın yaşı ve kökeni hakkında heyecan verici yeni bilgiler ortaya çıkıyor. Son yapılan bir araştırma, bu kozmik ziyaretçinin galaksimizin en yaşlı ve en genç yıldızlarının buluştuğu gizemli bir bölgeden, yani Samanyolu'nun uzak bir köşesinden gelmiş olabileceğini gösteriyor. Eğer bu hipotez doğrulanırsa, 3I/ATLAS Dünya'mızın Güneş'inden milyarlarca yıl daha yaşlı, galaksinin erken dönemlerinden kalma bir kalıntı olabilir.
Haziran sonunda keşfedilen ve Temmuz başında doğruluğu teyit edilen 3I/ATLAS, olağanüstü hızı ve sıra dışı yörüngesiyle kendi yıldız sistemimizin dışından geldiğini düşündüren oldukça ilginç bir kuyrukluyıldız. Bugüne kadar tespit edilen üçüncü yıldızlararası cisim olan 3I/ATLAS, aynı zamanda şimdiye kadar görülen en büyük yıldızlararası cisim olarak da kayıtlara geçti. Yapılan son tahminlere göre genişliği 4.8 ila 11.2 kilometre arasında değişiyor.
Bu kozmik misafir, şu anda Güneş sistemimizin iç kısımlarında aylarca sürecek bir yolculuk yapıyor. NASA'nın bildirdiğine göre, 30 Ekim'de Güneş'e en yakın geçişini yapacak olan 3I/ATLAS, ardından tekrar yıldızlararası uzaya doğru yol alacak. 2026 Mart ayında Jüpiter'in yanından geçtikten sonra görüş alanımızdan kaybolacak. Kuyrukluyıldızın Dünya için herhangi bir tehdit oluşturmadığı da belirtiliyor.
3I/ATLAS'ın yakın gelecekteki rotasını tahmin etmek kolay olsa da, kökenini belirlemek oldukça zorlu bir süreç. Saatte yaklaşık 210.000 kilometre hızla (yıldızlararası cisimler için rekor hız) yol alan bu buz topu, milyonlarca, hatta milyarlarca yıldır hız kazanıyor. Bu durum, onu Samanyolu'ndaki sayısız yıldızın kütleçekim etkisine karşı savunmasız hale getiriyor. Tıpkı uzay araçlarının daha derin yörüngelere ulaşmak için gezegenlerin kütleçekiminden faydalanması gibi, 3I/ATLAS da yol üzerindeki devasa yıldızların kütleçekimi nedeniyle orijinal yörüngesinden sapmış olabilir.
Bu noktada, arXiv ön baskı sunucusunda yayımlanan yeni bir araştırma, hangi yakın yıldızların kuyrukluyıldızın yörüngesini etkilemiş olabileceğine bakarak kökenini belirlemek için şimdiye kadarki en iyi çabayı gösteriyor. Avrupa Uzay Ajansı'nın artık emekliye ayrılmış Gaia uzay teleskopundan elde edilen verileri kullanan çalışma yazarları, kuyrukluyıldızın yörüngesini 4.27 milyon yıl geriye doğru izleyerek, yıldızlararası cismin yol boyunca karşılaşmış olabileceği 62 yakın yıldızı belirledi. Gaia'nın yıldızların hareketleri, hızları ve boyutları hakkındaki yüksek çözünürlüklü verilerini kullanan araştırmacılar, bu yıldızlardan hiçbirinin kuyrukluyıldızın yörüngesini önemli ölçüde değiştirmediği sonucuna vardılar. Bu da, 3I/ATLAS'ın bize yakın bir yerden gelmediği anlamına geliyor.
Çalışmanın baş yazarı ve İspanya'daki Universidade da Coruña'da astrofizik yüksek lisans öğrencisi Xabier Pérez-Couto, konuya ilişkin yaptığı açıklamada, "Güneş'in çevresindeki bölgedeki hiçbir yıldızın 3I/ATLAS'ın yörüngesini ve yüksek hızını açıklayamayacağını bulduk" dedi. Araştırmacılar, sadece Güneş'in kütlesinin yaklaşık %70'i kadar kütleye sahip bir yakın yıldızın kuyrukluyıldızın yörüngesini etkilediğini, ancak bunun ihmal edilebilir düzeyde olduğunu da ekledi.
Bu bulgular, ekibi "3I/ATLAS'ın çok yaşlı bir nesne olduğunu, milyarlarca yıldır seyahat ettiğini ve kökeninin ince diskin sınırlarına ait olduğunu" varsaymaya yöneltti.
Peki, bu durum neden bu kadar önemli? Samanyolu gibi sarmal galaksiler, yıldızlarını ince disk ve kalın disk olarak ikiye ayırır. Galaksimizin merkezi çıkıntısını oluşturan ince disk, Samanyolu'nun yıldızlarının ve yıldız oluşturan gazların büyük çoğunluğunu barındırır. Bu gazlar ve yıldızlar, kendilerinden önceki nesillerin etkisiyle hidrojen ve helyumdan daha ağır elementler açısından zengindir. Buna karşılık, ince diskin sınırlarını saran daha geniş kalın disk, yıldız oluşumunu uzun zaman önce durdurmuştur. Kalın disk, daha az ama çok daha yaşlı yıldızları içerir ve bu yıldızlar ağır metaller açısından fakirdir.
Eğer kuyrukluyıldız 3I/ATLAS gerçekten bu iki diskin sınırından geldiyse, bu durum cismin inanılmaz derecede yaşlı olduğu anlamına gelebilir. Hatta, yaklaşık 4 milyar yaşında olan Güneş'imizin yaşının iki katından fazla, yani 10 milyar yıl yaşlı olabilir. Pérez-Couto'ya göre, kuyrukluyıldız büyük olasılıkla "erken oluşmuş bir gezegen sisteminin ilkel diskinden fırlatıldı." Bu da onu eski Samanyolu'nun değerli bir zaman kapsülü yapabilir.
Ancak yeni çalışma, yaklaşımının sınırlılıklarını da kabul ediyor. Yakın yıldızlara bakılması, analizin kuyrukluyıldızın uzun tarihinin yalnızca birkaç milyon yılını kapsadığı anlamına geliyor, bu da kesin kökeninin hala oldukça belirsiz olduğunu gösteriyor. 3I/ATLAS Güneş sisteminde yol almaya devam ederken, Dünya ve Mars'taki bilimsel aletler ile Jüpiter çevresindeki yörünge araçları onu çok daha ayrıntılı inceleme fırsatı bulacak. Yıldızlararası cismin bileşiminin çözülmesi, kozmik doğum yeri hakkında önemli ipuçları sağlayacak ve potansiyel olarak galaksimizin geçmişine değerli bir pencere açacaktır.
