Gökbilimciler, kendi yıldızına o kadar yakın ve hızlı dönen, adeta yıldızının kendisini patlamalarla yok etmesine neden olan "ölüm tutkunu" bir gezegenin ilk kanıtını yakaladı. Bu, bilinen evrende gözlemlenmiş eşi benzeri olmayan bir olay.
HIP 67522 b adı verilen bu gezegen, ana yıldızı HIP 67522 etrafında yedi günlük çok dar bir yörüngede dönen, Jüpiter büyüklüğünde, ancak biraz daha seyrek bir yapıya sahip.
Ancak bu yakın yörünge, yıldızın manyetik alanını etkileyerek devasa yıldız patlamalarına yol açıyor. Bu patlamalar, gezegenin üzerine geri dönerek onun küçülmesine neden oluyor. Bilim insanları tarafından yapılan son çalışmalara göre, bir gezegenin kendi ana yıldızını bu şekilde etkilediği ilk kez gözlemleniyor.
Araştırmayı yürüten bilim insanları, "Gezegen, özellikle enerjik patlamaları tetikliyor gibi görünüyor. Yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca gönderdiği dalgalar, belirli anlarda patlamaları başlatıyor. Ancak patlamaların enerjisi, dalgaların enerjisinden çok daha yüksek. Dalgaların, gerçekleşmeyi bekleyen patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz" şeklinde açıklamalarda bulundu.
Yıldızlar, yüzeylerinde yüklü parçacıkların, yani iyonların, dönerek güçlü manyetik alanlar oluşturduğu devasa plazma toplarıdır. Manyetik alan çizgileri birbirini kesemediği için, bazen bu alanlar düğümlenir ve aniden koparak Güneş patlamaları olarak bilinen radyasyon patlamalarını başlatır. Bu patlamalara bazen koronal kütle atımları olarak bilinen büyük yüzey plazma fışkırmaları da eşlik eder.
Dünya da dahil olmak üzere birçok gezegenin manyetik alanı olduğu için, gökbilimciler uzun süredir yıldızlarına yakın yörüngede dönen gezegenlerin, güçlü yıldız manyetik alanlarını patlamaları tetikleyecek kadar etkileyip etkileyemeyeceğini merak ediyordu.
Bu soruyu araştırmak için, bilim insanları NASA'nın TESS uydusunu kullanarak geniş bir yıldız taraması gerçekleştirdi. TESS, gezegenlerin yıldızlarının önünden geçerken ışığındaki karakteristik kararmaları tespit ederek ötegezegenleri buluyor. HIP 67522 yıldızını ilgi çekici bularak işaretledikten sonra, araştırmacılar daha fazla inceleme yapmak için Avrupa Uzay Ajansı (ESA)'nın Cheops uydusunu kullandı.
Cheops ile daha fazla patlama gözlemlediklerini belirten araştırmacılar, toplamda 15 patlama tespit ettiklerini ve bunların neredeyse tamamının gezegenin yıldızın önünden geçerken Dünya'dan görüldüğü yönde meydana geldiğini vurguladı.
Bu patlamaların gezegen yıldızın önünden geçerken meydana gelmesi, kritik bir kanıt oldu. Bu durum, gezegenin yörüngesinde dönerken enerji topladığını ve bunu yıldızın manyetik alan çizgilerini bir ip gibi "kamçılamak" için kullandığını düşündürüyor. Bu şok dalgası, alandan yıldızın yüzeyine doğru ilerlediğinde güçlü bir patlama yaşanıyor.
Bu patlamalar, gezegenin seyrek atmosferini yavaş yavaş, katman katman yok ediyor. Araştırmacılar, HIP 67522 b'nin şu an Jüpiter büyüklüğünde olmasına rağmen, önümüzdeki 100 milyon yıl içinde Neptün boyutuna kadar küçülebileceğini tahmin ediyor.
Bu eşi benzeri görülmemiş fenomeni daha derinlemesine incelemek için araştırmacılar, TESS, Cheops ve ESA'nın 2026'da fırlatılması planlanan Plato uzay teleskobu gibi diğer ötegezegen teleskoplarıyla daha fazla veri toplamayı planlıyor.
Konuyla ilgili açıklama yapan araştırmacılar, "Bu tamamen yeni bir fenomen olduğu için kafamızda milyonlarca soru var ve detaylar hala net değil. Şu anda yapmamız gereken en önemli iki şey var. Birincisi, bu patlamalarda ne tür bir enerjinin açığa çıktığını öğrenmek için farklı dalga boylarında (Cheops görünürden yakın kızılötesi dalga boylarını kapsıyor) takip yapmak. Örneğin, ultraviyole ve X-ışınları ötegezegen için özellikle kötü haber demek."
"İkincisi ise benzer yıldız-gezegen sistemleri bulmak ve bunları incelemek. Tek bir vakadan 10-100 sistemlik bir gruba geçerek, teorik gökbilimciler üzerinde çalışabilecekleri bir veri havuzuna sahip olacaklar" ifadelerini kullandılar.
