Doğum günlerimizi her yıl aynı günde kutluyor olsak da, vücudumuzun farklı bölümlerinin aslında farklı hızlarda yaşlandığı bir gerçek. Yeni bir araştırma, beyin yaşının ömrümüz için güçlü bir gösterge olabileceğini düşündürüyor.
Bu iddialar, ABD'deki önemli bir üniversiteden gelen bir ekip tarafından yapıldı. Araştırmacılar, Birleşik Krallık merkezli geniş bir sağlık veri tabanında yer alan, yaşları 40 ila 70 arasında değişen 44.498 bireyin kayıtları üzerinde bir kan analizi tekniği uyguladı. Bu analiz, vücuttaki beyin de dahil olmak üzere 11 temel organ için tahmini bir biyolojik yaş elde etmelerini sağladı.
Elde edilen bu organ yaşları daha sonra katılımcıların 17 yıla kadar uzanan sağlık kayıtlarıyla karşılaştırıldı. Genel olarak, bir katılımcının ne kadar 'yaşlanmış' organı varsa, takip süresi içinde hayatını kaybetme riski o kadar yüksek çıktı.
Peki en çok hangi organ öne çıktı?
Eğer en iyi tek temsilci olarak bir organ seçilecek olsaydı, bu beyin olurdu: Veriler, biyolojik beyin yaşı daha genç olan kişilerin daha uzun ömürlü olma eğiliminde olduğunu gösterdi.
Araştırmayı yürüten bilim insanlarından biri, "Beyin, uzun ömrün kapı bekçisidir" açıklamasında bulundu. "Eğer yaşlı bir beyniniz varsa, ölüm olasılığınız artar. Genç bir beyniniz varsa, muhtemelen daha uzun yaşarsınız."
Bu çalışmada kullanılan kan testi, protein seviyelerini ölçerek ve bu proteinleri üreten organlarla eşleştirerek çalışıyor. Karmaşık hesaplamalar sayesinde, bu yöntem her bir organın ne kadar iyi çalıştığını – yepyeni, modifiyeli bir spor araba gibi mi, yoksa çökmek üzere olan eski püskü bir araç gibi mi işlev gördüğünü gösteriyor.
Beklenebileceği gibi, bir organ ne kadar yaşlıysa – yani proteinleri ne kadar fazla aşınma ve yıpranma belirtisi gösteriyorsa – o organda hastalık olasılığı o kadar artıyor. 'Yaşlı' organ sayısı ne kadar fazlaysa, hastalık veya erken ölüm olasılığı da o kadar yükseliyor.
Ancak, beyinle ilgili istatistikler gerçekten dikkat çekiciydi. 'Aşırı yaşlanmış' beyinlere sahip kişiler (yaşlılık açısından en üst %7'lik dilimde yer alanlar), biyolojik beyin yaşları kronolojik yaşlarıyla daha uyumlu olanlara kıyasla, 15 yıllık bir dönemde yaklaşık iki kat daha fazla hayatını kaybetme riskine sahipti.
'Aşırı genç' beyinlere sahip olanların ise çalışma süresi içinde hayatını kaybetme riski %40 daha düşüktü.
Başka ilginç bağlantılar da tespit edildi: Alzheimer hastalığı, normal yaşlanmış beyinlere kıyasla aşırı yaşlanmış beyinlerde yaklaşık 3.1 kat daha fazla görülüyordu. Öte yandan, aşırı genç beyinlere sahip kişilerde Alzheimer hastalığına yakalanma olasılığı, kronolojik yaşlarına daha yakın olanlara göre %74 daha azdı.
Biliyoruz ki, hayatımızı kaybetme veya hastalıklara yakalanma şansımızı artıran veya azaltan birçok faktör bir araya geliyor. Önceki çalışmalar, yoksulluk, obezite ve fiziksel aktivitenin beyin yaşlanması üzerinde etkili olabileceğini göstermişti.
Beyin yaşlanması, ömür uzunluğuyla bağlantılı sadece bir değişkendir – yolu ne kadar dikkatli geçtiğinizden yemek alışkanlıklarınıza kadar her şey, ne kadar yaşayacağınızı belirlemede rol oynar, bu yüzden beyin yaşlanmasının burada doğrudan sebep olduğunu söyleyemeyiz. Dahası, hastalıkların da organ yaşlanmasına katkıda bulunmasıyla iki yönlü bir geri bildirim döngüsü olması muhtemeldir.
Ancak, sağlıklı yaşlanma şansımızı en üst düzeye çıkarmak için hangi değişkenlerin en büyük farkı yaratabileceğini anlamak ve hastalık ile ölüm oranlarına katkıda bulunan faktörlerin mümkün olduğunca eksiksiz bir resmini elde etmek önemlidir.
Araştırmayı yürüten ekip, "Bu yaklaşım, bireylerdeki organların biyolojik yaşları üzerindeki etkilerini test etmek için yeni uzun ömür müdahalelerini içeren insan deneylerine yol açabilir" şeklinde konuştu. "Beyin, kalp ve bağışıklık sistemi gibi daha az kilit organa odaklandığımızda, maliyet düşecek ve belirli hastalıklara daha güçlü bağlantılar elde edeceğiz."
Bu önemli araştırma, bilim dünyasının saygın yayınlarından biri olan *Nature Medicine* dergisinde yayımlandı.
