Hepimizin kendine özgü bir uyku düzeni (kronotip) vardır. Bazılarımız erken kalkmayı severken, bazılarımız gece geç saatlere kadar ayakta kalırız; onlara da 'gece kuşları' deriz. Yeni bir araştırma, bu uyku düzeninin, özellikle yüksek eğitim almış kişilerde, bilişsel gerileme riskiyle ilişkili olabileceğini öne sürüyor.
Hollandalı araştırmacılar tarafından yürütülen bu kapsamlı çalışma, 40 yaş ve üzeri 23 binden fazla kişinin verilerini inceledi. On yıl boyunca katılımcıların uyku alışkanlıkları ile bilişsel yetenek testlerinden aldıkları puanlar karşılaştırıldı.
Elde edilen verilere göre, gece geç yatan ve üniversite düzeyinde eğitimi olan gece kuşlarının bilişsel gerileme riskinin daha yüksek olduğu görüldü. Araştırmacılar, yüksek eğitimli grupta kronotipteki her bir saatlik artışın (daha geç yatma eğilimi), on yıl içinde bilişsel yetenekte yaklaşık 0.80 puanlık bir düşüşe karşılık geldiğini belirtiyor.
Araştırma, uyku kalitesi ve mevcut sigara kullanımının bu ilişkinin küçük bir kısmını açıkladığını ortaya koydu. Ancak fiziksel aktivite, geçmişte sigara kullanma veya alkol tüketimi gibi faktörlerin bu ilişkiyi açıklamadığı gözlendi. İlginç bir şekilde, düşük ve orta eğitimli gruplarda kronotip ile bilişsel gerileme arasında anlamlı bir ilişki bulunamadı.
Bu çalışmanın doğrudan bir neden-sonuç ilişkisi göstermediğini, yalnızca bir bağlantıya işaret ettiğini vurgulamak önemli. Araştırmacılar, yüksek eğitimli gece kuşlarında görülen bu durumun potansiyel nedenleri arasında, sabit çalışma saatleri nedeniyle yeterince dinlenememeyi (geç yatıp erken kalkmak zorunda kalma) veya başlangıçta daha yüksek bilişsel seviyeye sahip olmalarının düşüşü daha belirgin hale getirmesini sayıyorlar.
Dünya nüfusunun yaşlanmasıyla birlikte küresel çapta demans (bunama) vakalarının arttığı ve 2050'ye kadar iki katından fazlasına çıkmasının beklendiği bir dönemde, bilişsel gerilemenin nedenlerini anlamak büyük önem taşıyor. Bu tür araştırmalar, beyin sağlığını koruma çabalarına yeni bilgiler ekliyor.
Bu bulgular, gece kuşlarının -özellikle de yüksek eğitimlilerin- uyku düzenlerine ve genel sağlıklarına daha fazla dikkat etmeleri gerektiğine dair yeni bir bakış açısı sunuyor. Araştırma, alanında saygın bir bilimsel dergide yayımlandı.
