Her yıl binlerce hamile kadını etkileyen ve yaşam kalitelerini ciddi şekilde düşüren şiddetli sabah bulantısı olarak bilinen 'hiperemezis gravidarum' (HG) için umut vadeden bir gelişme yaşandı. Diyabet tedavisinde yaygın olarak kullanılan Metformin ilacının, bu zorlu durumu önlemede önemli bir rol oynayabileceğine dair erken veriler, bilim dünyasında heyecan yarattı.
Hiperemezis gravidarum (HG), hamilelik sırasında aşırı kilo kaybı, dehidrasyon ve elektrolit dengesizliği gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilen, hatta anne ve bebek için uzun vadeli sağlık sorunlarına neden olabilen bir rahatsızlıktır. Bu durumla ilk gebeliklerinde karşılaşan kadınların, sonraki gebeliklerinde de benzer semptomları yaşama olasılığı oldukça yüksektir.
Daha önceki araştırmalar, HG'ye genetik olarak yatkın kişilerin hamilelik öncesinde "büyüme ve farklılaşma faktörü 15" (GDF15) adlı bir hormonun daha düşük seviyelerine sahip olduğunu ortaya koymuştu. Hamilelik sırasında plasenta GDF15 üretir; bu hormon fetüsün hayatta kalması ve büyümesi için önemlidir. Hamilelik öncesinde GDF15 seviyesinin düşük olması, bireylerin hamilelikte bu hormonun hızla yükselmesine karşı daha hassas olmalarına neden olarak aşırı mide bulantısı ve kusmayı tetikleyebilir.
Öte yandan, tip 2 diyabet tedavisinde yaygın olarak kullanılan Metformin'in, tüm kullanıcılarda GDF15 seviyelerini artırdığı biliniyor. Bu durumun iştahı azaltma ve kilo kaybını teşvik etme yönünde etkileri olduğu düşünülüyor. GDF15 ile olan bu bağlantıyı bilen araştırmacılar, Metformin'in hamilelik öncesinde vücudu bu hormona karşı "eğitip eğitemeyeceğini" araştırmaya karar verdi.
Haziran ayında prestijli bir tıp dergisinde yayımlanan anket tabanlı bir çalışma, hamilelik öncesinde Metformin kullanımının, hiperemezis riskini %70'ten fazla azalttığını gösterdi. Çalışmaya dahil olmayan uzmanlar, bu önleme yaklaşımının doğrulanması halinde, hiperemezis tedavisinde "oyun değiştirici" olacağını belirtiyor.
Çalışmaya katılan 5.400'den fazla katılımcıdan alınan veriler, Metformin kullanımının ilk gebeliklerde hiperemezis riskini %70'ten fazla, ikinci gebeliklerde ise %82 oranında azalttığını ortaya koydu. İlginç bir şekilde, hamilelik öncesi tütün kullanımının da hiperemezis riskini %49 oranında azalttığı gözlemlendi; ancak tütünün diğer ciddi gebelik komplikasyonları riskini artırdığı unutulmamalıdır. Buna karşılık, yaygın bir antidepresan sınıfı olan seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) kullanımı, hem ilk hem de ikinci gebeliklerde hiperemezis riskinde artışla ilişkilendirildi. Esrar kullanımının ise yalnızca ikinci gebeliklerde risk artışıyla bağlantılı olduğu bulundu.
Araştırmacılar, Metformin ile belirlenen bu büyük risk azalmasının, hamilelik öncesi Metformin tedavisinin faydalı olabileceğine dair güçlü kanıtlar sunduğunu ifade ediyor. Ancak, bulguların kendi bildirimlerine dayalı verilerden elde edildiği ve daha seçici bir popülasyonda yapıldığı da belirtildi. Bu nedenle, Metformin'in hamilelik öncesinde reçete edilmesinin hiperemezisi etkili bir şekilde önleyip önlemediğini doğrulamak için klinik çalışmalara ihtiyaç duyuluyor.
Uzmanlar, klinik denemelerin, Metformin dozajının ve uygulama zamanlamasının sonuçları nasıl etkilediğini de ölçmesi gerektiğini vurguluyor. Metformin'in hamilelik sırasında güvenli olduğu ve birçok kullanıcının diyabet tedavisi için tüm hamilelik boyunca kullandığı biliniyor. Ancak mevcut çalışma, ilacın hamilelik sırasında sabah bulantısı üzerindeki etkisini veya kaç katılımcının hamile kaldıktan sonra ilacı bıraktığını incelemedi.
Hamilelik öncesinde Metformin kullanmayan kişiler için, ilacın hiperemezisi önlemek için çok geç olabileceği düşünülse de, teorik olarak sonraki gebeliklerde hiperemezisi önlemek için kullanılabileceği belirtiliyor. Bu da yine klinik denemelerle doğrulanmayı bekliyor. Bir kez HG yaşamış kadınların tekrar yaşama olasılığı yüksek olduğundan, bu deneyimden travmatize olmuş birçok kadının tekrar hamile kalmaktan çekindiği biliniyor. Metformin'in tekrarlama şansını azaltması, onlara daha fazla seçenek sunabilir.
Çalışmanın yazarlarından biri, bu araştırmanın klinik denemelerin önünü açtığını ve konuyu takip etmeye değer olduğunu kanıtladıklarını ifade etti.
