Dünyanın en popüler sporlarından biri olan futbol, ciddi sağlık endişeleriyle yüzleşiyor. Yapılan en kapsamlı araştırmalardan biri, tekrarlayan kafa vuruşlarının, sarsıntı (commotion) yaşamayan amatör oyuncularda bile beyinde olumsuz etkilere yol açabileceğini ortaya koydu.
352 amatör yetişkin futbolcu üzerinde gerçekleştirilen çalışmaya göre, yılda binden fazla kafa vuruşu yapan oyuncularda, yaş veya cinsiyet fark etmeksizin beyinlerinin göz arkası bölgelerinde mikroskobik değişiklikler tespit edildi.
Bu oyuncular, hafıza ve öğrenme testlerinde de hafif ancak istatistiksel olarak anlamlı derecede daha düşük performans sergilediler.
Columbia Üniversitesi'nden nörobilimci Michael Lipton, çalışmanın önemini şu sözlerle açıklıyor: "Çalışmamız, tekrarlayan kafa darbelerine maruz kalmanın beyinde spesifik değişikliklere neden olduğunu ve bunun da bilişsel işlevleri olumsuz etkilediğini ilk kez gösteriyor."
Lipton'ın laboratuvarı, futbol kafa vuruşlarının beyin üzerindeki etkileri konusunda on yılı aşkın süredir araştırma yürütüyor.
Amerikan futbolu, Avustralya futbolu ve ragbi gibi temas sporları da tekrarlayan kafa travmalarının olumsuz sonuçlarıyla mücadele ediyor. Ancak bu durumlarda tartışma genellikle profesyonellerle sınırlı kalan bir sarsıntı krizi çerçevesinde ilerliyor.
Lipton'ın çalışmaları, hafif kafa darbelerinin bile birikerek sadece profesyonel sporcuları veya sarsıntı bildirenleri değil, herkesi etkileyebileceğini gösteriyor.
Lipton'ın daha önceki araştırmaları, amatör futbolcuların beyaz maddesinde yüzücülere kıyasla farklılıklar olduğunu ortaya koymuştu. Diğer çalışmalar ise sarsıntı geçmişi olmasa bile beyaz madde değişiklikleri bulmuştu. Ancak bu beyin değişikliklerini net bilişsel işlev bozukluklarıyla ilişkilendirmek zorlu bir süreç olmuştu.
Lipton ve ekibi, beyindeki en dış katmanlarda, yani gözlemlenmesi zor olan ve difüzyon manyetik rezonans görüntüleme (dMRI) ile incelenmesi güç bir bölgedeki hasarı tespit eden yenilikçi bir yöntem geliştirdi.
Bu bölge, kortikal gri madde-beyaz madde arayüzü (GWI) olarak adlandırılıyor ve yakın zamana kadar hakkında çok az şey biliniyordu.
Yeni görüntüleme tekniklerini kullanarak Lipton ve ekibi, en az beş yıldır ve son altı ay içinde futbol oynamış amatör futbolcuların beyinlerini taradı.
Daha fazla kafa vuruşu yaptıklarını belirten oyuncuların beyinlerinin ön kısmındaki GWI'de anlamlı değişiklikler gözlemlendi. Bu bölge, bir kafa vuruşu sırasında topun gidişatıyla uyumluydu.
Araştırmacılar, bu hasar bölgesinin, kafatasının karşı tarafında meydana gelen bir tür beyin ezilmesi olan coup-contrecoup (çarpma-karşı çarpma) kuvvetini yansıttığını düşünüyor.
GWI'deki yaralanmalar, diğer görüntüleme çalışmalarında tespit edilmemiş veya hafife alınmış olabilir. Bu durum, futbol kafa vuruşlarının nörolojik etkisi üzerine çelişkili sonuçlar olmasının bir nedeni olabilir.
Lipton'ın laboratuvarından bir lisansüstü öğrencisi olan Joan Song, MRI taramalarında gözlemledikleri bulguları karakterize etmek için bir yöntem geliştirdi.
Song, "Sağlıklı bireylerde bu dokular arasında keskin bir geçiş varken, biz bu geçişin hafif darbelerle bulanıklaşıp bulanıklaşmayacağını inceledik" diyor.
Sonuçlar, daha fazla kafa vuruşu yapanlarda gri ve beyaz madde arasındaki sınırın daha belirsiz olduğunu gösterdi.
Lipton, "Bu mikro yapısal değişikliklerin bilişsel eksikliklerin olası nedeni olduğuna dair çok güçlü kanıtlar var" şeklinde konuşuyor.
Daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulsa da, bulgular GWI'nin futbol kafa vuruşu etkileri üzerine gelecekteki çalışmalarda görüntüleme için iyi bir alan olduğunu gösteriyor.
Bu durum, kronik travmatik ensefalopati (CTE) gibi rahatsızlıklarla da ilişkili olabilir.
Araştırma, JAMA Network Open'da yayımlandı.
