Erkekler için geliştirilen deneysel ve hormonsuz doğum kontrol hapı, insan denemelerinde ilk güvenlik testini başarıyla geçti. Bu önemli gelişme, aile planlamasında sorumluluk paylaşımını artırma ve erkeklere daha fazla üreme seçeneği sunma potansiyeli taşıyor.
Yapılan ilk deneme, 16 gönüllü erkek üzerinde gerçekleştirildi. Bu aşamadaki temel amaç, ilacın vücutta yeterli seviyelere ulaşıp ulaşmadığını ve kalp atış hızı, hormon fonksiyonları, iltihaplanma, ruh hali veya cinsel işlev gibi ciddi yan etkilere neden olup olmadığını gözlemlemekti. Test edilen dozlarda belirgin bir yan etki gözlenmezken, bu sonuç hapın hem güvenliğini hem de etkinliğini değerlendirecek daha büyük ölçekli denemelerin önünü açtı.
Bilimsel bir dergide yayımlanan erken güvenlik denemesi sonuçları, hapın onay sürecinde kritik bir ilk adım olarak değerlendiriliyor. Uzmanlar, erkekler için daha fazla geri dönüşümlü gebelik önleyici yönteme ihtiyaç duyulduğunu vurguluyor. Şu anda erkekler için mevcut tek doğum kontrol seçenekleri prezervatif ve vazektomidir. Vazektominin geri dönüşümlü olsa da başarı oranı değişkenlik gösterebiliyor. Onaylanması halinde yeni hap, bu alandaki ilk ilaç olma özelliğini taşıyacak.
İlacın molekülü geliştirildiği üniversitenin Eczacılık Fakültesi'nden bir profesör, güvenli ve etkili bir erkek hapının çiftlere doğum kontrolü konusunda daha fazla seçenek sunacağını belirtti. Geliştirme sürecinde bir başka üniversite ve denemeleri yöneten şirket de yer alıyor.
Erkek Doğum Kontrol Hapı Nasıl Çalışıyor?
YCT-529 olarak adlandırılan deneysel hap, vücuttaki belirli sinyalleri bloke ederek sperm üretimini durdurmayı amaçlıyor. İlaç, sperm oluşumu ve olgunlaşmasında önemli rol oynayan "retinoik asit reseptör alfa" adlı bir proteini engelliyor. Testislerde, bu reseptör normalde A vitamini metaboliti olan bir "anahtar" ile aktive edilir. Ancak ilaç, bu anahtarın yuvaya girmesini engelleyerek sperm üretimini tetikleyen zincir reaksiyonunu durduruyor.
Bu etkiyi gösteren bir bileşik bulmak için bilim insanları, reseptörün anahtarla bağlıyken yapısını yakından inceleyerek, etkileşimi engelleyebilecek molekülleri test etti. Laboratuvar fareleri üzerinde yapılan ön denemelerde, ilacın sperm üretimi üzerinde "belirgin etkiler" gösterdiği görüldü. Dört haftalık kullanımda geri dönüşümlü kısırlık tetiklenirken, gebeliği önleme konusunda %99 etkinlik sağlandı. İlaç kesildiğinde ise farelerin kısırlığı yaklaşık dört ila altı hafta içinde geri kazanıdı.
Deney hayvanları üzerinde yapılan ek testler de benzer sonuçlar verdi. Hapı kullanmaya başladıktan sonraki iki hafta içinde sperm sayısında önemli düşüşler yaşanırken, ilaç kullanımının durdurulmasının ardından 10 ila 15 hafta içinde tamamen eski haline döndü. Bu ön deneme sonuçları, yakın zamanda insanlarda yapılan klinik denemelere zemin hazırladı.
İlk denemede yer alan gönüllüler, olası kalıcı etkileri göz önünde bulundurarak vazektomi geçirmiş erkeklerden seçildi. Katılımcılar, plasebo hap veya düşük ve yüksek dozda ilaç alan gruplara ayrıldı. Çoğu katılımcı ilacı aç karnına alırken, bir kısmı da ilacın vücuttaki seviyelerini etkileyip etkilemediğini görmek için büyük bir yemekten sonra doz aldı.
Test edilen tüm dozlar ve koşullarda, ilacın vücuttaki seviyelerinin yeterli olduğu görüldü. Onaylanması halinde nihai dozun, test edilen en yüksek doz olan 180 miligrama yakın olacağı öngörülüyor. Hem hayvan hem de insan deneyi sonuçları, onaylanacak hapın günde bir kez alınmasının muhtemel olduğunu gösteriyor, ancak bu durum gelecekteki denemelerde kesinleşecek. Bu küçük denemede belirgin yan etkiler ortaya çıkmamış olsa da, daha geniş katılımcı gruplarıyla yapılacak gelecek denemelerinde bu etkilerin izlenmesi gerekecek.
Çalışma yazarları makalelerinde, "İlk klinik denemenin olumlu sonuçları, erkeklerin 28 gün ve 90 gün boyunca YCT-529 alarak güvenliği ve sperm parametrelerindeki değişiklikleri inceleyeceği ikinci bir denemenin temelini oluşturdu" ifadelerini kullandı. Bu ikinci deneme halihazırda devam ediyor ve yine vazektomi geçirmiş veya çocuk sahibi olmama kararı almış erkekler üzerinde yürütülüyor.
