Geçtiğimiz yılın Eylül ayında dünya adeta sallandı.
Küresel sismik izleme ağları, tam dokuz gün boyunca her 90 saniyede bir tekrarlanan ve daha önce hiç görülmemiş bir şekilde yavaşça kaybolan tuhaf bir sinyal kaydetti.
Bir ay sonra bu olay tekrar yaşandı. Sinyallerin analizi sonucunda, sarsıntının muhtemelen Grönland'daki bir fiyortta devasa bir 'megatsunami'nin ileri geri çalkalanmasından kaynaklandığı belirlendi. Bu tür duran dalgalara 'seiche' adı verilir.
Şimdi ise bilim insanları, bu olaylar sırasında kaydedilen uydu verileri sayesinde nihayet bu seiche'leri 'görmeyi' başardı. Bu gözlem, sismik sinyalin kaynağının gerçekten de bir seiche olduğunu kesin olarak doğruladı.
Araştırmacılar, bu çalışmanın yeni nesil uydu verilerinin geçmişte gizemini koruyan doğa olaylarını aydınlatabildiğinin harika bir örneği olduğunu belirtiyor. Tsunamiler, fırtına dalgaları gibi aşırı okyanus olaylarına dair yeni bilgiler edinmemizi sağlayacağını ekliyorlar. Bu verileri yorumlamak için yapay zeka ve okyanus fiziği bilgisini birleştirmemiz gerekeceğini vurguluyorlar.
Sismik verilere göre, megatsunami'yi tetikleyen olay, eriyen bir buzuldan kaynaklanan ve Doğu Grönland'daki uzak Dickson fiyorduna düşen iki devasa heyelandı. Bu heyelanlar güçlü tsunamiler yarattı. Bu tsunamiler, fiyordun içinde günlerce ileri geri çalkalanarak 7,4 ila 8,8 metre (yaklaşık 24-29 fit) zirve yüksekliğine ulaştı.
Bölgenin çok uzak olması nedeniyle, bu olayları kimse doğrudan göremedi. Olayın üçüncü günü fiyordu ziyaret eden bir askeri gemi bile...
Ancak insanoğlunun gökyüzünde gözleri var. Altimetri adı verilen uydu tekniği, yüzeyin (su kütleleri dahil) yüksekliğini radar sinyallerinin gidiş-dönüş süresiyle ölçer.
Çoğu altimetri uydusu, yeterli çözünürlüğe veya sıklığa sahip olmadığı için bu seiche'leri kaydedemedi. Ancak NASA'nın 2022'de fırlattığı Surface Water Ocean Topography (SWOT) uydusu, su yüksekliğini eşsiz bir hassasiyetle ölçebilen bir cihaza sahip.
Şans eseri, SWOT uydusu her iki olayın ardından gelen günlerde belirli aralıklarla bölge üzerinde ölçümler yapmıştı. Yeni çalışmanın araştırmacıları da, SWOT'un Ka-bant Radar İnterferometresi'nden gelen bu verileri kullanarak fiyordun yükseklik haritalarını çıkardılar.
Sonuçlar, suda belirgin yükseklik değişimleri olduğunu gösterdi. Fiyort boyunca ileri geri hareket eden bu duran dalganın yüksekliği yaklaşık 2 metre civarındaydı.
İşte buydu: Ekip, nihayet dünyayı sarsan o tuhaf sinyalleri gönderdiği düşünülen seiche'leri doğrudan gözlemlemişti.
Bir sonraki adım, uydu gözlemleri ile sismik sinyalleri birbirine bağlamaktı. Araştırmacılar, gözlemlerini sismik verilerle karşılaştırarak, uydunun gözlem yapmadığı zaman dilimleri için bile dalgaların özelliklerini ve olayın gelişimini yeniden yapılandırdılar. Bu sayede sismik sinyallerin diğer olası nedenlerini eleyerek, seiche'lerin sorumlu olduğunu kesinleştirdiler.
Bu bulgu, gelecekte bu tür olayları anlamamıza büyük katkı sağlayacak.
Bilim insanları, iklim değişikliğinin Arktik gibi uzak bölgelerde daha önce görülmemiş aşırı doğa olaylarına yol açtığını ve bu bölgelerde fiziksel ölçüm yapmanın zor olduğunu vurguluyor.
Bu çalışma, yeni nesil uydu teknolojilerinin bu süreçleri incelemek için ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. SWOT uydusu, önceki uyduların zorlandığı fiyortlar gibi dar ve karmaşık bölgelerdeki okyanus süreçlerini incelemek için gerçekten bir 'ezber bozan' nitelikte.
Araştırma bulguları, saygın bilim dergisi Nature Communications'ta yayınlandı.
