Dünya'nın manyetik alanı, yaklaşık 41.000 yıl önce dikkat çekici bir şekilde tersine döndü. Bu büyük jeomanyetik olayı şimdi, Avrupa Uzay Ajansı'nın (ESA) Swarm uydu görevinden toplanan bilgilerin ustaca yorumlanması sayesinde 'deneyimleyebiliyoruz'.
Uydu verileri, Dünya'daki manyetik alan çizgilerinin hareketlerine ilişkin kanıtlarla birleştirilerek, 'Laschamps olayı' adı verilen bu kutup değişimi haritalandırıldı. Bilim insanları, bu dramatik süreci odun gıcırtısı ve çarpışan kayaların sesi gibi doğal gürültüler kullanarak sesli bir şekilde temsil ettiler.
Yakın zamanda (2024'te) tanıtılan bu çalışma sonucunda ortaya çıkan derleme, daha önce duyduklarınıza hiç benzemiyor.
Gezegenimizin çekirdeğindeki girdaplanan sıvı metaller tarafından oluşturulan Dünya'nın manyetik alanı, uzaya on binlerce hatta yüz binlerce kilometre uzanarak, atmosferi sıyıran güneş parçacıklarını saptırarak hepimizi korur.
Gezegenimizin içindeki demir ve nikel katmanları hareket ettikçe, Dünya'nın manyetik alanı da değişir. Bu durum, Kuzey ve Güney manyetik kutuplarının da sürekli hareket halinde olduğu anlamına gelir. Son zamanlarda, manyetik Kuzey Kutbu'nun konumu Kanada'dan Sibirya'ya doğru kaymaya devam etmesi nedeniyle resmen değiştirildi.
Mevcut yöneliminde, manyetik alan çizgileri gezegenin yüzeyinin üzerinde güneyden kuzeye, derinliklerinde ise kuzeyden güneye doğru yönelen kapalı döngüler oluşturur.
Ancak nadiren de olsa alan rastgele bir şekilde polaritesini tersine çevirir. Bu bugün tekrar yaşanırsa, kuzeyi gösteren pusulalarımız Güney Kutbu'nu gösterecektir.
Son böyle bir büyük olay yaklaşık 41.000 yıl önce gerçekleşti ve Fransa'daki Laschamps lav akıntılarında iz bıraktı. Alanın mevcut gücünün sadece yüzde 5'ine kadar zayıflamasıyla, tersine dönüş süreci, fazladan kozmik ışınların Dünya'nın atmosferine girmesine izin verdi.
Geçen yıl yayınlanan bir araştırmaya göre, buz ve deniz çökeltileri, bu normalden yüksek güneş bombardımanının izotopik imzalarını, Laschamps olayı sırasında berilyum-10 izotop seviyelerinin iki katına çıktığını göstererek koruyor.
Bu değişime uğramış atomlar, kozmik ışınların atmosferimizle reaksiyona girmesi, havayı iyonize etmesi ve ozon tabakasını etkilemesi sonucu oluşur. Küresel iklim değişikliğinin potansiyel bir sonucu olduğu düşünülen bu olayın, Avustralya'daki megafauna türlerinin yok oluşu ve insan mağara kullanımındaki değişikliklerle ilişkilendirilmiş olabileceği tahmin ediliyor.
Uzmanlar, bu gibi aşırı olayları anlamanın, gelecekteki meydana gelmeleri, uzay iklimi tahminleri ve çevre ile Dünya sistemi üzerindeki etkilerini değerlendirmek açısından önemli olduğunu belirtiyor.
Laschamps tersine dönüşünün gerçekleşmesi 250 yıl sürdü ve yaklaşık 440 yıl boyunca alışılmadık yönelimde kaldı. Bu süreçte Dünya'nın manyetik alanı, kuzey polaritesi güneye kayarken en fazla mevcut gücünün yüzde 25'inde kalmış olabilir.
Son zamanlarda Atlas Okyanusu üzerindeki zayıflama gibi manyetik alan anormallikleri, günümüzde yaklaşan bir tersine dönüş hakkında sorulara yol açtı. Ancak yakın zamanda yapılan araştırmalar, bu anormalliklerin tersine dönüş olaylarıyla doğrudan bağlantılı olmadığını öne sürüyor.
Güney Atlantik Anormalliği olarak bilinen bu bölge, yine de oradaki uyduları daha yüksek radyasyon seviyelerine maruz bırakıyor.
2013 yılından bu yana, ESA'nın Swarm uydu takımı, gezegenimizin jeomanyetik alanını daha iyi anlamak ve dalgalanmalarını tahmin etmek amacıyla Dünya'nın çekirdeğinden, mantosundan, kabuğundan, okyanuslarından, iyonosferinden ve manyetosferinden gelen manyetik sinyalleri ölçmektedir.
