Amatör gökbilimcilerin de katkısıyla bilim insanları, bir asteroit parçacığının uzaydan gelip Dünya atmosferinde nasıl dağıldığını ve yeryüzüne düştüğünü inceleyerek bu tür göktaşlarının nasıl parçalandığına dair yeni bilgiler elde etti.
2023 CX1 adlı asteroit, 13 Şubat 2023 tarihinde öğleden sonra saatlerinde kuzeybatı Fransa üzerinde dağılarak gökyüzünü kısa süreliğine aydınlattı. Bu olayın yedi saat öncesinde, bir Macar gökbilimci tarafından tespit edilen ve yaklaşık 200.000 kilometre mesafedeki bu küçük asteroit, bir metreden dar ve yaklaşık 650 kilogram ağırlığındaydı.
Ardından, NASA ve Avrupa Uzay Ajansı'ndaki bilim insanları, göktaşının inişinin yerini ve zamanlamasını benzeri görülmemiş bir doğrulukla hesaplayabildiler. Dünya genelindeki gözlemevleri, çeşitli bilimsel araçlar kullanarak bu yolculuğun her aşamasını incelemek için bir araya geldi. Hızla harekete geçenler arasında, on yıl önce meteoritleri (yeryüzüne ulaşan asteroit parçaları) tespit etmek ve toplamak misyonuyla kurulan Fransa'daki FRIPON/Vigie-Ciel ağının profesyonel ve amatör gökbilimcileri de bulunuyordu.
Ağın bir parçası olan Fransa Doğa Tarihi Ulusal Müzesi'nden meteorit uzmanı Brigitte Zanda, asteroitlerin atmosfere girişleri sırasında çekilen onlarca fotoğraf ve video aldıklarını belirtti. Zanda, halkla işbirliği yapmanın, sosyal medyadaki görselleri incelemenin de dahil olduğu bu çalışmanın, fenomeni eşsiz bir hassasiyetle gözlemlemelerini sağladığını ifade etti. Özellikle nesnenin parçalanmasını gösteren ve kaç parçaya ayrıldığını, nasıl ayrıldığını görmemizi sağlayan bir videonun oldukça faydalı olduğunu ekledi.
'Acımasız' Parçalanma
İlk meteorit, yerel halkın yardımıyla iki gün sonra kuzeybatı Fransa'daki Saint-Pierre-le-Viger komününde bulundu ve ağırlığı 93 gramdı. Toplamda yaklaşık bir düzine meteorit toplandı ve müze koleksiyonuna eklendi. İki buçuk yıl süren çalışmaların ardından, asteroit hakkında toplanan tüm bilgiler bu hafta Nature Astronomy dergisinde yayımlanan bir çalışmada derlendi.
Çalışmaya göre, şimdiye kadar çarpışmadan önce yalnızca 11 asteroit tespit edildi ve bunlardan yalnızca dördünden meteorit kurtarıldı. 2023 CX1'in, Mars ve Jüpiter arasındaki asteroit kuşağında bulunan Massalia asteroit ailesinden daha büyük bir kaya parçasından kopmuş olması muhtemel. Asteroit, gezegenimizin atmosferine girerken, Dünya'dan yaklaşık 28 kilometre yukarıda 'çok acımasızca iki aşamada' dağıldı. Bu süreçte kütlesinin yüzde 98'ini kaybetti ve muazzam miktarda enerji açığa çıkardı.
Zanda, 'bu türden bir parçalanmayı gözlemlememizin belki de yalnızca ikinci kez olduğunu' ve bunun 'hıza, çarpışma açısına ve kayanın iç yapısına' bağlı olabileceğini söyledi. Yeryüzüne ulaşan ateşli meteoritlerin hiçbiri herhangi bir hasara neden olmadı. Ancak simülasyonlar, bu türden bir parçalanmanın, 2013 yılında Rusya'nın Chelyabinsk şehri üzerinde patlayan çok daha büyük bir asteroitin parçalanması gibi daha kademeli bir dağılımdan daha fazla hasara yol açma potansiyeli taşıdığını gösterdi.
20 metre genişliğindeki o asteroit inerken, 'her biri küçük miktarda enerji salan beş ardışık parçalanma' meydana geldi. Buna rağmen, ortaya çıkan şok dalgası şehirdeki pencereleri kırarak 1.000'den fazla kişinin yaralanmasına neden oldu.
