Sessiz bir sabah. Ayakkabılarınızı bağlıyor, dışarı adım atıyor ve tempolu bir yürüyüşe başlıyorsunuz. Ancak ilk adımları attığınızda, sanki ayaklarınızın altında çakıl taşları eziliyormuş gibi hafif bir gıcırtı duyuyorsunuz. Sadece... ses dizinizden geliyor!
Düşündüğünüzde, geçen hafta merdiven çıkarken de benzer bir ses fark ettiğinizi hatırlıyorsunuz. Durup biraz esneme hareketleri yapıyorsunuz ve yürümeye devam ediyorsunuz. Ancak gıcırtı sesi hızla geri dönüyor.
Bir endişe dalgası takip ediyor: Dizimde bir sorun mu var? Kemikler birbirine mi sürtüyor? Artrit mi oluyorum?
Bu, her yaştan insan için sıkça karşılaşılan bir durum. Panik düğmesine basmadan önce, bu sesli dizlerin – tıbbi terimle "diz krepitusu" – gerçekten ne anlama gelebileceğini inceleyelim.
Diz Krepitusu Nedir? Ne Kadar Yaygın?
Diz krepitusu, dizi büküp doğrulttuğunuzda duyulan çatırdama, gıcırdama veya öğütme seslerini ifade eder. Merdiven çıkarken, bir sandalyeden kalkarken veya hatta yürürken bu sesi duyabilirsiniz.
Şaşırtıcı bir şekilde, diz krepitusunun kesin nedenini henüz bilmiyoruz. Mevcut teoriler, bu eklem seslerinin hasar görmüş diz kıkırdağına, tendonların kemikler üzerinde hareket etmesine veya diz çevresindeki sıvıda bulunan normal gaz kabarcıklarının patlamasına atfedilebileceğini öne sürüyor. Ancak mevcut bilimsel kanıtlar, bu yaygın semptomun kökenini güvenle belirlemek için yetersizdir.
Yaptığımız yakın tarihli bir derleme çalışması, diz krepitusu üzerine yapılan 103 araştırmayı (36.439 kişiyi içeren) inceledi ve genel popülasyonda kişilerin %41'inin sesli dizlere sahip olduğunu buldu. Bu seslerin hasarlı veya artritli bir dizin erken belirtisi olduğuna dair yaygın bir algı olsa da, dizinde ağrı olmayan ve hiç yaralanmamış kişilerin %36'sında da diz krepitusu görüldüğü saptandı. Dolayısıyla, diz krepitusu, diz problemi olmayanlar da dahil olmak üzere toplumda oldukça yaygındır.
Ama Duyduğuma Göre Bu Artritin Erken Bir Belirtisiymiş…
Diz krepitusu endişe yaratabilir ve insanların egzersiz yapmaktan ve dizlerini kullanmaktan korkmasına neden olabilir. Kişiler sıklıkla şu soruları soruyor: Dizlerime daha fazla zarar mı veriyorum? Bu, artrit olacağım anlamına mı geliyor?
Sesli dizler, artriti olan yaşlı yetişkinlerde daha sık görülür: Osteoartriti olan kişilerin %81'inde diz krepitusu mevcuttur. Ancak, diz krepitusu her zaman yaklaşan diz sorunlarının bir işareti değildir ve egzersiz yapmanızı veya dizlerinizi kullanmanızı engellememelidir. Örneğin, yaş ortalaması 61 olan 3.495 yaşlı yetişkin üzerinde yapılan bir çalışmada, "her zaman" diz krepitusu bildiren kişilerin üçte ikisi, takip eden dört yıl boyunca semptomatik osteoartrit geliştirmedi.
Eğer daha genç bir yetişkinseniz ve daha önce bir diz yaralanması geçirdiyseniz, durum benzerdir: Diz krepitusu, özellikle bir diz yaralanmasından sonra hala yaygındır, ancak her zaman altta yatan sorunların bir işareti değildir. Yakın zamanda yaptığımız bir çalışma, daha önce cerrahi gerektiren bir diz yaralanması geçirmiş 112 genç yetişkini (medyan yaş 28) inceledi. Diz krepitusu olanların, ameliyat sonrası ilk yıl içinde kıkırdak hasarı (özellikle diz kapağı bölgesinde) yaşama olasılığının iki katı olduğunu bulduk. Ancak, diz krepitusuna sahip olmak gelecekte daha kötü sonuçlar anlamına gelmiyordu. Görünüşe göre, diz krepitusu olanlar diz yaralanmasının erken evrelerinde daha fazla ağrı ve semptom yaşayabilse de, bu durum uzun vadede daha kötü iyileşme veya daha yüksek osteoartrit oranlarına dönüşmemektedir.
Sesli Dizlerim İçin Ne Yapmalıyım?
Sesli dizlerin, diz ağrısı, yaralanma veya artrit olmayan kişilerde yaygın olması göz önüne alındığında, genellikle endişelenmenize gerek yoktur. Evet, bir bebeğin beşiğinden ayrılırken dizleriniz onun uykusunu kaçırabilir ve belki de sessiz bir yoga stüdyosunda dizleriniz dikkat çekebilir, ancak genel olarak konuşursak, eğer ağrılı değilse, endişelenecek bir şey yoktur.
Maalesef, diz krepitusu için etkili tedaviler bulunmamaktadır. En iyi tavsiye, genel diz sağlığını iyileştirmeye yardımcı olan şeyleri yapmaya devam etmektir: hem aerobik hem de direnç bazlı düzenli egzersiz yapmak ve sağlıklı bir vücut ağırlığına ulaşmak ve bunu sürdürmek. İnternetteki bilgi kaynaklarına dikkatli yaklaşın, çünkü internette diz tıklamaları hakkında sunulan bilgilerin yarısından fazlası araştırmalarla desteklenmemektedir.
Peki, Ne Zaman Endişelenmelisiniz?
Diz krepitusu sıklıkla iyi huylu olsa da, sağlık uzmanınıza danışabileceğiniz durumlar vardır. Bunlar, sesli dizlerinize şunlar eşlik ediyorsa geçerlidir:
- Ağrı, şişlik, dengesizlik veya takılma
- Artritin diğer belirtileriyle ilişkili olması, örneğin sertlik, kızarıklık veya hareket kısıtlılığı.
Bu gibi durumlarda, bir sağlık uzmanı diz ekleminin içindeki ve çevresindeki yapıları incelemek ve semptomlarınızın yaşam kaliteniz ve aktivitelere katılımınız üzerindeki etkisini değerlendirmek için fiziksel bir değerlendirme önerebilir. Doktorunuz şunları önerebilir:
- Destekleyici kasları güçlendirmek için fizyoterapi ve egzersiz
- Kilo yönetimi hakkında tavsiye için bir diyetisyene görünmek
- Anti-inflamatuar ilaçlar.
En önemlisi, diğer semptomlar olmadan sadece tıkırdayan dizler genellikle endişe kaynağı değildir. Bu yüzden ayakkabılarınızı bağlayın ve hareket etmeye devam edin.
