Kumtaşının milyonlarca yıllık katmanlarından çıkarılan küçük bir sürüngen fosili, dinozorlardan bile önce yaşamış bir canlıya ışık tutuyor. Yaklaşık 240 milyon yıl öncesine ait olduğu tahmin edilen bu fosil, bilim dünyasında heyecan yarattı.
Bu minik, kertenkeleye benzeyen canlı, bilinen en eski lepidosaur olarak kayıtlara geçti. Daha önce bu unvan 3-7 milyon yıl daha geç yaşayan Wirtembergia türüne aitti. Lepidosaur grupları arasında kertenkeleler, yılanlar ve Rhynchocephalia takımının günümüzdeki tek temsilcisi olan tuatara yer alıyor. Yeni Zelanda'ya özgü ve 'yaşayan fosil' olarak da bilinen tuatara, zamanın tüm zorluklarına rağmen atalarına oldukça benzer bir görünümü korumayı başardı.
Yapılan detaylı incelemeler sonucunda yeni bulunan fosilin de kafatası ve iskelet yapısı itibarıyla Rhynchocephalian sınıfına ait olduğu belirlendi.
Fosil, Orta Triyas dönemine ait ve Birleşik Krallık'ın Devon bölgesindeki bir sahilde bulunan Helsby Kumtaşı Formasyonu'nda keşfedildi. Adı, 'vahşi dişli' anlamına gelen Agriodontosaurus helsbypetrae olarak belirlendi. Bilim insanları, bu keşfin lepidosaurların en eski özelliklerine dair önemli bilgiler sunduğunu ve bazı bulguların beklentileri aştığını belirtiyor. Özellikle, küçük sürüngen fosilinin detayları, senkrotron CT taramaları sayesinde incelenebildi.
Araştırmacılara göre, Agriodontosaurus'un üçgen şeklinde nispeten büyük dişleri vardı ve bu dişleri muhtemelen günümüzdeki tuataraların böcek avlarını yakalamak için kullandığı gibi sert kabuklu böceklerin dış katmanlarını delmek ve kesmek için kullanıyordu. Beklenen açık temporal bar yapısına (yanağa benzer bir yapı) sahip olmasına rağmen, Agriodontosaurus'un damak yapısında diş bulunmaması ve kafatasında bir menteşe izinin olmaması bilim insanlarını şaşırttı. Dahası, dişlerinin beklenenden daha büyük olması dikkat çekici.
Bu fosil, tüm lepidosaurların atası olan kafatası yapısı hakkında önemli bilgiler sunmakla kalmıyor, aynı zamanda 'yaşayan fosil' olarak anılan tuataranın bir zamanlar evrimsel açıdan zengin bir geçmişe sahip, çeşitlilik gösteren kadim sürüngen grubuna ait olduğunu da gösteriyor.
