İngiltere'de uygulanan ve anneden genetik hastalıkların bebeğe geçme riskini azaltan yeni bir tüp bebek (IVF) tekniğiyle sağlıklı 8 bebek dünyaya geldi. Dünya çapında bir ilki temsil eden bu deneme sonuçları, mitokondriyal DNA'daki mutasyonları taşıyan kadınların gelecekte çocuklarına kalıtsal ve ağır hastalıklar aktarmadan bebek sahibi olabilmeleri umutlarını artırdı.
Mitokondriyal hastalıklar, her 5.000 doğumdan birini etkiliyor ve görme bozuklukları, diyabet ve kas erimesi gibi belirtilerle kendini gösterebilen bu hastalıkların günümüzde bilinen bir tedavisi bulunmuyor.
İngiltere, 2015 yılında, anne yumurtası ve baba spermine ek olarak, donör bir yumurtadan alınan az miktarda sağlıklı mitokondriyal DNA'yı kullanan bir tüp bebek tekniğini onaylayan ilk ülke olmuştu. Bu işlemin sonucunda doğan bebeklere bazı çevrelerce "üç velili bebekler" denilse de, araştırmacılar bu terimden kaçınıyor. Zira yeni doğan bebeğin DNA'sının yalnızca yaklaşık %0.1'i donörden gelmekte.
İngiltere'de yapılan ve merakla beklenen deneme sonuçları, saygın bir bilimsel yayında yer aldı.
Önemli Bir Üreme Seçeneği
İngiltere'nin kuzeydoğusunda bulunan Newcastle Doğurganlık Merkezi'nde tedavi gören 22 kadından 8'i bebek sahibi oldu. Dört erkek ve dört kız bebeğin yaşları altı aydan iki yaşın üzerine kadar değişiyor. Araştırmalara göre, hastalıkların neden olduğu mutasyona uğramış mitokondriyal DNA miktarı, bebeklerin altısında %95-100 oranında azaltıldı. Diğer iki yenidoğanda ise bu oran %77-88 aralığına düştü ki bu da hastalıkların ortaya çıkmasına neden olan seviyenin altında.
Bu sonuçlar, tekniğin hastalıkların anneden çocuğa geçişini azaltmada "etkili olduğunu" gösteriyor. Doğumdan bu yana geçen sürede sekiz çocuğun da genel sağlık durumlarının iyi olduğu belirtildi. Araştırmacılar, çocukların sağlığının ilerleyen yıllarda da takip edileceğini ve olası sorunların gözlemleneceğini bildirdiler.
Araştırmada yer almayan İsveçli bir üreme uzmanı, bu gelişmeyi "çığır açıcı" olarak nitelendirerek, yeni tekniğin "yıkıcı" mitokondriyal hastalıklardan etkilenen aileler için "çok önemli bir üreme seçeneği" sunduğunu ifade etti.
Etik Değerlendirme
Mitokondri tüp bebek yöntemi, etik tartışmalara konu olmaya devam ediyor ve Amerika Birleşik Devletleri ile Fransa gibi birçok ülkede henüz onaylanmadı. Bazı dini liderler, insan embriyolarının yok edilmesini içerdiği gerekçesiyle bu prosedüre karşı çıkıyor. Diğer eleştirmenler ise bu yöntemin "tasarım bebeklerin" yolunu açabileceği endişesini taşıyor.
Bu yeni araştırmanın yürütülmesinde, İngiltere'nin bağımsız Nuffield Biyoetik Konseyi tarafından yapılan bir etik incelemenin "önemli bir rol" oynadığı belirtildi. Prosedürü onaylayan İngiltere İnsan Döllenme ve Embriyoloji Kurumu Başkanı, yalnızca "mitokondriyal hastalıkları yüksek oranda geçirme riski taşıyan kişilerin" bu tedaviye uygun olacağını vurguladı.
Yunanistan ve Ukrayna'da da mitokondri donörlüğünün kısırlık tedavisinde kullanılmasına yönelik etik endişeler dile getirildi. Fransız bir mitokondri hastalığı uzmanı, bu durumun "risk-fayda oranı" sorusu olduğunu ve mitokondriyal hastalıklar için faydanın açık olduğunu belirtirken, kısırlık bağlamında henüz kanıtlanmadığını ekledi.
Oxford Üniversitesi'nden bir üreme genetiği uzmanı ise, "bazı bilim insanlarının bu kadar zaman ve çabanın şu ana kadar sadece sekiz çocuğun doğumuyla sonuçlanmasından biraz hayal kırıklığına uğrayabileceğini" gözlemlediğini belirtti. Yakından takip edilen bebekler arasında, henüz tam olarak anlaşılamayan "tersine dönme" olarak bilinen bazı belirtiler gösteren üç bebek bulunuyor. Bu durum, tedavinin başlangıçta az sayıda kusurlu mitokondri içeren bir embriyo üretmeyi başarması ancak bebeğin doğum anına gelindiğinde hücrelerindeki anormal mitokondri oranının önemli ölçüde artması şeklinde açıklanıyor.
