30 Temmuz 2025 tarihinde Rusya'nın Kamçatka yarımadasının doğu kıyısı açıklarında meydana gelen deprem, Hawaii ve ABD anakarasının kıyı bölgelerine ulaşan tsunami dalgaları oluşturdu. Depremin büyüklüğü 8.8 olarak kaydedildi ve bu durum, onu şimdiye kadar kaydedilen en büyük depremlerden biri yapma potansiyeli taşıyor.
Pasifik Okyanusu'nun çevresindeki birçok ülke, Doğu Asya, Kuzey ve Güney Amerika dahil olmak üzere, potansiyel olarak yıkıcı dalgalar beklentisiyle uyarılar yayınladı ve bazı durumlarda tahliye emirleri verdi.
Kamçatka'da depremin meydana geldiği yere yakın kıyı kasabalarına dört metreye varan dalgalar çarptı ve bazı bölgelerde ciddi hasara neden olduğu bildirildi. Ancak Japonya gibi Kamçatka'ya Pasifik'in diğer kıyı şeritlerine göre çok daha yakın olan yerlerde dalgalar beklenenden daha küçük oldu. Birçok uyarı, nispeten az hasarla düşürüldü veya kaldırıldı.
Depremin büyüklüğüne kıyasla tsunaminin beklenenden daha küçük olduğu görülüyor. Bunun nedenini anlamak için jeolojiye bakmamız gerekiyor.
Deprem, Dünya'nın kabuğunu oluşturan, kuzeybatıya doğru ilerleyen ve Rusya'nın batısına uzanan Kuzey Amerika levhasının bir parçasıyla etkileşim halindeydi. Bu levha, dalma-batma (subduction) adı verilen bir süreçle Kamçatka yarımadasının altına doğru itiliyor.
ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu'na (USGS) göre, levha hareketlerinin bir ölçüsü olan yakınsama oranı yılda yaklaşık 80 mm civarındadır. Bu, levha sınırlarında göreceli hareketin en yüksek olduğu oranlardan biridir. Ancak bu hareket, birkaç metrelik ani hareketler şeklinde gerçekleşme eğilimindedir. USGS'ye göre, bu tür ve büyüklükteki bir depremde, yer değiştirme, iki tektonik plaka arasındaki yaklaşık 400 km'ye 150 km'lik bir temas alanı üzerinde meydana gelebilir.
Dünya'nın kabuğu, küçük ölçekte ve yüzeye yakınken çok sert ve kırılgan olan kayalardan oluşur. Ancak çok geniş alanlarda ve derinliklerde, hafif elastik bir davranışla deforme olabilir. Dalma-batma yapan levha - Pasifik levhası - ilerleyip alçaldıkça, okyanus tabanının derinliği aniden değişebilir.
Kıyı şeridine daha yakın yerlerde, bir levha diğerinin altına itilirken, üstteki levhanın kabuğu yukarı doğru itilebilir veya – 2004'teki Sumatra depreminde olduğu gibi – üstteki levhanın dış kenarı geri sıçramadan önce biraz aşağı çekilmiş olabilir.
Tsunami dalgalarını, devasa hacimlerde okyanus suyunu yerinden oynatarak oluşturan, bu neredeyse anlık deniz tabanı hareketleridir. Örneğin, 1 km derinliğindeki bir alanda 200'e 100 km'lik bir alanda deniz tabanı sadece bir metre yükselse, yerinden oynatılan su hacmi Wembley stadyumunu tavana kadar 17,5 milyon kez doldurmaya yetecektir.
Bu tür bir metrelik yükseliş, normal rüzgar tarafından üretilen okyanus dalgaları, gelgitler ve deniz tabanının şekliyle etkileşime girerek her yöne doğru yayılacak ve bir dizi tsunami dalgası üretecektir. Açık okyanusta, tsunami dalgası tekneler ve gemiler tarafından fark edilmez, bu nedenle Hawaii'deki bir kruvaziyer gemisi hızla denize açılmıştır.
Dalgaları Şekillendiren Deniz Tabanı
Tsunami dalgaları, açık okyanusta saatte 440 mil hıza kadar seyahat eder, bu nedenle 24 saat içinde herhangi bir Pasifik Okyanusu kıyı şeridine ulaşması beklenir. Ancak enerjilerinin bir kısmı okyanusu geçerken dağılacağından, genellikle depreme en uzak kıyı şeritlerinde daha az tehlikeli olurlar.
Tehlike, dalgaların deniz tabanının kıyıya doğru yükselmesiyle nasıl değiştiğiyle ortaya çıkar. Dalgalar yavaşlayacak ve sonuç olarak yükseklikleri artacak, normal kıyı şeridine doğru ve daha sonra ötesine doğru bir su dalgası oluşturacaktır.
Kamçatka depremi, 2004'teki Sumatra depremi ve 2011'deki Japonya depreminden daha derinde (20.7 km) meydana gelmiştir. Bu durum, deniz tabanında biraz daha az dikey yer değiştirmeye neden olmuş ve deniz tabanı hareketinin biraz daha az anlık olmasına yol açmıştır.
Bu, uyarıların tsunami dalgaları oraya ulaşmadan bir süre önce kaldırıldığını görmemizin nedenidir.
