Teknoloji dünyasında enerji verimliliği, en kritik konulardan biri olmaya devam ediyor. Özellikle yapay zeka gibi alanlardaki hızlı gelişim, veri merkezlerinin enerji talebini katlanarak artırıyor. Bu duruma yenilikçi bir çözüm getirmeyi amaçlayan Çinli bir şirket, deniz altına yerleştireceği veri merkezi kapsülleri ile enerji sorunlarına çare bulmayı hedefliyor.
Şanghay açıklarında denizin derinliklerine yerleştirilecek bu sarı renkli devasa kapsüller, teknoloji altyapısında alternatif bir yol olarak dikkat çekiyor. Ancak, projenin çevresel etkileri ve ticari sürdürülebilirliği konusunda da bazı sorular merak uyandırıyor.
Dünyanın dört bir yanındaki web siteleri ve uygulamalar, verileri depolamak için fiziksel veri merkezlerine bağımlı. Artan yapay zeka kullanımı, bu tesislerin ihtiyacını sürekli olarak yükseltiyor.
Denizaltı operasyonlarının doğal avantajlara sahip olduğunu belirten deniz ekipmanları firması Highlander'dan Yang Ye, bu kapsüllerin kara tabanlı veri merkezlerinde kullanılan enerji yoğun hava soğutma veya su buharlaştırma sistemlerine ihtiyaç duymadığını vurguluyor. Okyanus akıntıları sayesinde veri merkezindeki sunucuların doğal olarak düşük sıcaklıkta kalması sağlanıyor.
Bu teknoloji daha önce 2018 yılında İskoçya kıyılarında bir teknoloji devi tarafından denenmişti. Ancak Ekim ortasında denize indirilmesi planlanan bu Çin projesi, türünün ticari anlamda ilk örneklerinden biri olacak. Proje, China Telecom ve devlete ait bir yapay zeka bilişim şirketi gibi müşterilere hizmet verecek. Aynı zamanda, veri merkezlerinin karbon ayak izini düşürmeye yönelik daha geniş bir devlet girişiminin de bir parçası konumunda.
Highlander'ın başkan yardımcısı Yang Ye, denizaltı tesislerinin soğutma için yaklaşık %90 enerji tasarrufu sağlayabileceğini belirtti. Kaliforniya Üniversitesi'nden bilim insanı Shaolei Ren ise bu tür projelerin öncelikli olarak "teknolojik fizibiliteyi" göstermeye odaklandığını dile getirdi. Daha önceki deneme projesini başarıyla tamamladığını açıklayan teknoloji devi, ticari bir üretime geçmemişti.
Ren'e göre, denizaltı veri merkezlerinin kitlesel ölçekte kullanıma sunulabilmesi için önemli inşaat zorluklarının ve çevresel endişelerin aşılması gerekiyor. Çin'de ise devlet teşvikleri bu tür projelere destek oluyor. Highlander, 2022 yılında Hainan eyaletinde benzer bir proje için 40 milyon yuan (yaklaşık 5.62 milyon dolar) hibeler aldı ve bu proje hala faaliyette.
Teknik Zorluklar
Highlander'ın Şanghay projesinde görevli bir mühendis olan Zhou Jun, denizaltı veri merkezinin inşasının başlangıçta beklenenden daha büyük zorluklar içerdiğini ifade etti. Kara üzerinde ayrı parçalar halinde inşa edilen kapsül, denizdeki kurulumun ardından çalışmaya başlayacak. Tesisin enerjisinin neredeyse tamamı yakındaki açık deniz rüzgar çiftliklerinden sağlanacak. Highlander, kullanılan enerjinin %95'inden fazlasının yenilenebilir kaynaklardan elde edileceğini belirtiyor.
Yapının dalgaların altına yerleştirilmesindeki en belirgin zorluk, içerideki ekipmanların su altında kuru ve tuzlu suyun aşındırıcı etkisinden korunmasını sağlamak. Çinli proje, bu sorunu sunucuları barındıran çelik kapsül üzerinde cam pulları içeren koruyucu bir kaplama kullanarak çözüyor. Bakım ekiplerinin erişimini kolaylaştırmak amacıyla, ana kapsül yapısını su üstünde kalan bir bölümle bağlayacak bir asansör sistemi de bulunacak.
UC Riverside'dan Ren, denizaltı veri merkezleri ile anakara arasındaki internet bağlantısını kurmanın, geleneksel kara sunucularına göre daha karmaşık bir süreç olduğunu belirtti. Florida Üniversitesi ve Japonya'daki Elektro-İletişim Üniversitesi'ndeki araştırmacılar da denizaltı veri merkezlerinin, su yoluyla iletilen ses dalgaları kullanılarak yapılabilecek saldırılara karşı savunmasız olabileceğini tespit etti.
Ekolojik Bilinmezler
Teknik engellerin yanı sıra, denizaltı veri merkezlerinin çevresindeki suyu ısıtma etkisi, deniz ekosistemleri üzerindeki olası etkileri hakkında soru işaretleri doğuruyor. Hull Üniversitesi'nden bir deniz ekoloğu olan Andrew Want, yayılan ısının bazı türleri çekebileceği, bazılarını ise uzaklaştırabileceğini söyledi. Want, "Bunlar şu an için bilinmeyenler – yeterli araştırma henüz yürütülmüyor" şeklinde konuştu.
Highlander firması, 2020 yılında şirketin güney Çin'deki Zhuhai yakınlarındaki deneme projesine ilişkin bağımsız bir değerlendirmenin, çevredeki suyun kabul edilebilir sıcaklık eşiklerinin oldukça altında kaldığını gösterdiğini bildirdi. Ancak Ren, büyük ölçekli veri merkezlerinde de ısının artacağını ve "megawatt ölçeğindeki denizaltı veri merkezleri için termal kirlilik sorununun daha dikkatli incelenmesi gerektiğini" vurguladı. Ren, açık deniz tesislerinin geleneksel veri merkezlerini tamamlayabileceğini, onları tamamen değiştirmeyeceğini ancak belirli niş alanlara hizmet verebileceğini öne sürdü.
