Yaşlandıkça demans (bunama) riskinin artabileceği biliniyor. Ancak yeni araştırmalar, özellikle derin uyku eksikliğinin bu riski önemli ölçüde etkileyebileceğini gösteriyor.
2023 yılında yapılan bir çalışmaya göre, 60 yaş üstü kişilerde her yıl sadece yüzde 1 oranında derin uyku kaybı yaşanması, demans geliştirme olasılığını yüzde 27 artırıyor.
Yavaş dalga uykusu olarak da bilinen derin uyku, yaklaşık 90 dakikalık uyku döngüsünün üçüncü aşamasıdır ve genellikle 20-40 dakika sürer. Bu, döngünün en dinlendirici aşamasıdır; beyin dalgaları ve kalp atışı yavaşlar, kan basıncı düşer.
Derin uyku, kaslarımızı, kemiklerimizi ve bağışıklık sistemimizi güçlendirir. Ayrıca beynimizin daha fazla bilgi emmesine yardımcı olur. Yakın zamanda yapılan başka bir çalışma, beyinlerinde Alzheimer ile ilişkili değişiklikler olan bireylerin, daha fazla yavaş dalga uykusu aldıklarında hafıza testlerinde daha iyi performans gösterdiğini ortaya koydu.
Araştırmacılar, "Yavaş dalga uykusu veya derin uyku, yaşlanan beyni birçok yönden destekler ve uykunun, Alzheimer hastalığında biriken proteinler dahil olmak üzere beynin metabolik atıklardan temizlenmesine yardımcı olduğunu biliyoruz" diyor. "Ancak bugüne kadar yavaş dalga uykusunun demans gelişimindeki rolünden emin değildik. Bulgularımız, yavaş dalga uyku kaybının değiştirilebilir bir demans risk faktörü olabileceğini düşündürüyor."
Avustralya, Kanada ve ABD'den araştırmacılar, 1995-1998 ve 2001-2003 yılları arasında iki kez gece boyu uyku çalışmasına katılan 346 kişiyi inceledi. Test dönemleri arasında ortalama beş yıl vardı.
Bu katılımcı grubu, 2001-2003 çalışması sırasında demans kaydı olmayan ve 2020'de 60 yaşın üzerinde olan kişilerden oluşuyordu. Bu durum, araştırmacılara iki kapsamlı uyku çalışmasından elde edilen verileri karşılaştırarak ve ardından 2018'e kadar katılımcılar arasında demans takibi yaparak, zaman içindeki iki faktör arasındaki bağlantıyı inceleme fırsatı verdi.
Araştırmacılar, "Bu verileri, yavaş dalga uykusunun yaşlanmayla nasıl değiştiğini ve yavaş dalga uyku yüzdesindeki değişikliklerin, 17 yıla kadar sonraki yaşam demans riskiyle ilişkili olup olmadığını incelemek için kullandık" dedi.
17 yıllık takip süresince katılımcılar arasında 52 demans vakası kaydedildi. Uyku çalışmalarında kaydedilen katılımcıların yavaş dalga uyku seviyeleri de demans vakalarıyla bağlantı açısından incelendi.
Genel olarak, yavaş dalga uyku oranlarının 60 yaşından itibaren azaldığı, bu kaybın 75-80 yaşları arasında zirveye ulaştığı ve sonrasında stabilize olduğu bulundu.
Katılımcıların birinci ve ikinci uyku çalışmaları karşılaştırılarak, yılda yavaş dalga uykusundaki her yüzde birlik düşüşün, demans geliştirme riskinde yüzde 27'lik bir artışla bağlantılı olduğu keşfedildi.
En yaygın demans türü olan Alzheimer hastalığına odaklanıldığında, bu riskin yüzde 32'ye yükseldiği görüldü.
Çalışma, düşük yavaş dalga uyku seviyelerinin kalp-damar hastalığı riski, uykuya etki edebilecek ilaç kullanımı ve Alzheimer ile ilişkili belirli bir genetik faktörle de bağlantılı olduğunu gösterdi.
Araştırmacılar, "Alzheimer hastalığı için genetik bir risk faktörünün, ancak beyin hacminin değil, yavaş dalga uykusundaki hızlanmış düşüşlerle ilişkili olduğunu bulduk" diye ekledi.
Bunlar açık ilişkiler olsa da yazarlar, bu tür bir çalışmanın yavaş dalga uyku kaybının demansa neden olduğunu kanıtlamadığını ve demansla ilişkili beyin süreçlerinin de uyku kaybına yol açmasının mümkün olduğunu belirtiyor. Bu faktörlerin tam olarak anlaşılması için daha fazla araştırma gerekiyor.
Bununla birlikte, yeterli uyku almaya öncelik vermek kesinlikle yapabileceğimiz bir şey. Uyku, hafızamızı güçlendirmenin ötesinde birçok sağlık faydası sağlar. Uzmanlar, bu kritik yavaş dalga uykusu miktarını artırmak için atabileceğiniz adımlar olduğunu belirtiyor.
Bu önemli çalışma, saygın bir bilimsel dergide yayınlandı.
