Dünyanın en büyük çip üreticilerinden TSMC, ABD'deki Arizona fabrikasında çalışanlar tarafından açılan toplu bir davayla sarsılıyor. Şirket, ayrımcılık, ırkçılık, taciz ve güvensiz çalışma koşulları gibi ciddi iddialarla karşı karşıya. 30'dan fazla davacının bulunduğu dava, TSMC'nin Fab 21 tesislerindeki yasa dışı uygulamalarını mercek altına alıyor.
Geçtiğimiz yıl başlayan ve şimdi daha da genişleyen bu toplu dava, TSMC'nin Amerikalı çalışanlara karşı sistematik bir önyargıya sahip olduğunu öne sürüyor. Davacılar, Tayvan ve Çin'den gelen çalışanlara öncelik verilirken, ABD'li personelin ikinci plana atıldığını iddia ediyor. Asya kökenli olmayan çalışanların sürekli hakaretlere maruz kaldığı, yetersiz ve tembel olarak etiketlendiği belirtiliyor. Bir eski kıdemli teknisyen, yöneticileri tarafından 'aptal ve tembel' olarak nitelendirildiğini ve departmanında Asyalı olmayan son çalışan olarak 2024'te istifa ettiğini dile getirdi.
Irkçılık ve Ayrımcılık İddiaları
Dava dilekçesinde, Tayvanlı personelden açıkça ırkçı yorumlar geldiği de yer alıyor. Bir davacı, siyahi bireylerin tembel olduğu ve kötü koktuğu gibi yorumlara tanık olduğunu aktardı. Başka bir davacı ise, siyahi bir iş arkadaşının masasının üzerinde asılı duran kauçuk bir tavuk bulduğunu ve bunu hedefli bir aşağılama eylemi olarak algıladığını belirtti.
Birden fazla davacı, TSMC'nin toplantılarını ve davetiyelerini Mandarin dilinde düzenlediğini, bu durumun dili konuşamayan çalışanları etkili bir şekilde dışladığını iddia etti. Hatta bazı pozisyonlar Mandarin yeterliliği gerektirmediği halde, iş ilanlarında bu dilin aranan bir beceri olarak listelendiği öne sürüldü. Davacılar, Tayvanlı yöneticilerin Amerikalı meslektaşlarının sohbetleri anlamasını engellemek için sık sık 'Chenglish' (Mandarin ve İngilizce karışımı) kullandığını da belirtti.
Şikayetler arasında, TSMC'nin Tayvan merkezli insan kaynakları ekibinin, önceden onaylanmış Tayvanlı adayları ABD şubesine yönlendirdiği ve bu kişilerin herhangi bir açık ilan olmaksızın işe alındığı iddiaları da bulunuyor. Bu uygulamanın, şirketin daha fazla yabancı işçi getirmesine ve ABD'li personel için mevcut sendikal pozisyonların sayısını azaltmasına olanak sağladığı düşünülüyor. Genel olarak, TSMC Fab 21 çalışanlarının yaklaşık yarısının Tayvan'dan geldiğine inanılıyor.
TSMC, devam eden davalar hakkında yorum yapmadığını ancak daha önce yaptığı bir açıklamada çeşitliliğe sahip bir iş gücüne güçlü bir şekilde inandığını belirtmişti. Şirket, “TSMC olarak çeşitliliğe sahip bir iş gücünün değerine güçlü bir şekilde inanıyoruz ve cinsiyet, din, ırk, milliyet veya siyasi eğilim gözetmeksizin işe alım ve terfi yapıyoruz çünkü farklılıklara saygı duyuyor ve eşit istihdam fırsatlarının rekabet gücümüzü artırdığına inanıyoruz. Ayrıca çalışanların endişelerini dile getirmeleri için çeşitli kanallar sunuyor ve endişeleri yapıcı bir şekilde ele almaya çalışıyoruz.” ifadelerini kullandı.
Güvensiz Çalışma Koşulları
Davacılardan biri, Fab 21'de birden fazla güvenlik ihlali yaşandığını bildirdi. Yöneticilerin, kendisini yeterli koruyucu ekipman olmadan kimyasal sistemleri etkinleştirmesi için baskı yaptığını anlattı. Dava dilekçesine göre, TSMC'nin güvenlik ekipmanlarını güvenilir tedarikçiler yerine, uygun olmayan platformlardan temin etmeye çalıştığı dahi iddia edildi.
Taciz ve Çalışma Kültürü
Taciz iddiaları fiziksel temasa kadar uzanıyor. Bir erkek çalışan, yaşlı Tayvanlı mühendisler tarafından defalarca tacize uğradığını, aynı davranışın diğer Amerikalı işçilere yönelik de sergilendiğine tanık olduğunu belirtti.
Çalışma kültürü hakkındaki şikayetler arasında uzun vardiyalar, sık hafta sonu görevlendirmeleri ve üretim hedeflerine ulaşmak için amansız bir baskı da yer alıyor. Çalışanlar, ortamı aşırı sert olarak tanımlarken, yetersiz eğitim ve sürekli stresin yüksek personel değişimi oranına katkıda bulunduğunu ifade etti. Tayvan'dan gelen TSMC yöneticilerinin Amerikalı çalışanları 'tembel', 'yeterince sıkı çalışmıyor' ve 'yeterince bilmiyor' olarak nitelendirdikleri bildirildi.
Amerikalı çalışanların neden Tayvanlılar ile değiştirildiği sorulduğunda, TSMC'nin kıdemli insan kaynakları direktörü, şirketin Asyalı olduğunu iddia ederek bu durumu açıklamaya çalıştı. Önceki başkan ise daha önce ABD'li personelin Tayvan'daki katı çalışma pratiklerine uymasının beklenmediğini, koşullarının daha kolay olduğunu belirtmişti.
