Çin, uzayda kurulması planlanan yapay zeka (YZ) destekli süper bilgisayar ağının ilk uydularını başarıyla fırlattı. Bu adım, ülkenin uzay tabanlı hesaplama kapasitesini artırma stratejisinin önemli bir parçasını oluşturuyor.
Ada Space ve Zhejiang Lab liderliğinde yürütülen bu iddialı proje, sonunda yaklaşık 2.800 uydudan oluşacak devasa bir takımyıldız haline gelmeyi hedefliyor. 'Three-Body Computing Constellation' (Üç Cisim Hesaplama Takımyıldızı) adı verilen bu ağın temel amacı, veriyi doğrudan uzayda işleyerek yer tabanlı sistemlere olan bağımlılığı azaltmak.
14 Mayıs'ta Long March 2D roketiyle fırlatılan ilk 12 uydu, bu takımyıldızın başlangıcını oluşturuyor. Çin hükümetinden yapılan açıklamalara göre, bu uydular veriyi işlerken uzayın soğuk vakumunu doğal bir soğutma sistemi olarak kullanacak ve başlangıçta toplamda saniyede 5 peta operasyon işlem gücüne sahip olacaklar. Tamamlandığında ise ağın toplam işlem kapasitesinin saniyede 1.000 peta (yani 1 kentilyon) operasyona ulaşması bekleniyor.
Projede yer alan yetkililer, yapay zekayı sadece kişisel cihazlarda değil, uzayda da kullanmanın zamanının geldiğini ve uzayın yeni nesil hesaplama ve veri işleme için yeni bir sınır oluşturduğunu belirtiyor.
Günümüzde birçok uydu, gözlemlediği ham veriyi Dünya'ya göndermek zorunda kalıyor. Ancak bu aktarım, bant genişliği sınırlamaları ve uyduların yer istasyonları üzerinden geçtiği dar zaman aralıkları nedeniyle verinin bir kısmının kaybolmasına yol açabiliyor. Bu sorunun üstesinden gelmek için geliştirilen 'uç bilgi işlem' (edge computing) teknolojisi, ham verinin uydu üzerinde işlenmesini sağlıyor. Bu yaklaşım, enerji yoğun hesaplamaların uzayda yapılmasına, enerjinin güneş panellerinden sağlanmasına ve atık ısının uzaya yayılmasına imkan tanıyarak daha verimli ve çevre dostu bir çözüm sunuyor.
Fırlatılan her bir uydu, saniyede 744 tera operasyon (TOPS) gerçekleştirebilen 8 milyar parametreli bir yapay zeka modelini barındırıyor. Karşılaştırma yapmak gerekirse, günümüzün yapay zeka destekli dizüstü bilgisayarları genellikle saniyede yaklaşık 40 TOPS işlem gücüne sahip.
Takımyıldızdaki uydular, lazerler aracılığıyla birbirleriyle iletişim kuracak. Uydulardan bir tanesi, gama ışını patlamaları gibi kozmik olayları incelemek üzere özel bir X-ışını dedektörü taşıyor.
Takımyıldızın 'Üç Cisim' adını alması, hem Isaac Newton tarafından formüle edilen ve üç cismin kütleçekim altındaki hareketini tanımlayan bilimsel problemden, hem de bu problemden esinlenen ünlü bilim kurgu serisinden geliyor.
Yetkililer, projenin uluslararası işbirliğine açık olacağını ve diğer ülkelerin de bu ağın kapasitesini kullanabileceğini ifade etti.
ABD ve Avrupa'da uzayda bilgisayar testi çalışmaları yapılsa da, Çin'in bu projesi, operasyonel ölçekte konuşlandırılan ilk uzay tabanlı yapay zeka süper bilgisayar ağı olma özelliği taşıyor. Dünya genelinde artan veri merkezlerinin enerji ihtiyacı göz önüne alındığında, uzayda hesaplama altyapıları kurma fikrinin önemi giderek artıyor.
