Pekin'in son hamlesi, küresel teknoloji ve yarı iletken endüstrisinde yeni bir dönemi başlatıyor. Çin, nadir toprak elementleri (NTE) üzerindeki ihracat kontrollerini genişleterek, bu stratejik kaynakların tedarik zincirinde önemli bir söz sahibi haline geldi. Bu düzenlemeler, sadece hammaddeleri değil, aynı zamanda bu elementleri içeren nihai ürünleri de kapsayarak dünya çapındaki birçok sektörü etkileyecek.
Madde Kontrolü Genişliyor
Kasım ayından itibaren Çin, erbiyum, evropiyum, holmiyum, tulyum ve iterbiyum gibi beş ağır nadir toprak elementini ve bunlara ait alaşımları, oksitleri, bileşikleri ve bitmiş malzemeleri ihracat kontrol listesine ekledi. Bu elementler; ekranlar, elektrikli araç motorları, lazerler, manyetik depolama birimleri, optik ve fotonik altyapı ile uydular gibi pek çok kritik teknolojik ürünün üretiminde kullanılıyor. Bu yeni adımla birlikte Çin, ışık ve manyetizmayı üreten, işleyen ve algılayan nadir toprak elementleri üzerindeki etkisini artırarak, bilişim, savunma ve telekomünikasyon sektörlerinin temel yapı taşları üzerindeki hakimiyetini pekiştiriyor.
Sektördeki firmalar, farklı tedarikçilere geçiş yapma esnekliğine sahip olsa da, bu sürecin maliyetli ve zaman alıcı olduğu biliniyor. Çünkü üreticilerin kullandıkları tüm bileşenleri yeniden doğrulamaları ve kalifiye etmeleri gerekiyor.
Çin'in ihracat kontrol politikası, ilk olarak temel yarı iletken malzemeleri (antimon, galyum, germanyum) kapsarken, daha sonra ileri düzey ara bağlantı metallerini, üçüncü aşamada ise çip üretimi, telekomünikasyon ve depolama cihazlarında kullanılan fonksiyonel nadir toprak elementlerini (skandiyum ve disprozyum) hedef almıştı. Ekim 2025'teki bu son düzenleme ise optik ve manyetik katmanlara odaklanarak, fiber optik ağlar, ekran üretimi, lazerler ve elektrikli araç motorları için kritik öneme sahip malzemeleri kapsama alanına alıyor. Bu, ham maddeden nihai ürünlere kadar elektronik ve yarı iletken ekosisteminin her seviyesini kapsayan çok aşamalı bir planın açık bir göstergesi.
Üretim ve İşleme Teknolojilerine Kontrol
Çin, yıllar içinde sadece nadir toprak minerallerinin çıkarılmasında değil, aynı zamanda ilgili ekipman ve işleme teknolojilerinde de uzmanlaşmış durumda. Bu durum, Çin dışındaki ülkelerin bu materyalleri kendi başlarına üretme veya işleme çabalarını zorlaştırıyor. Yeni getirilen ihracat düzenlemeleri, nadir toprak üretimi ve işlenmesiyle ilgili 20'den fazla endüstriyel makineyi de kapsıyor. Santrifüjlü ekstraksiyon üniteleri, asitlere dayanıklı fırınlar, çöktürme ve kristalizasyon reaktörleri, elektrolitik ve vakum fırınlar gibi ekipmanlar da artık Çin'den ihraç edilebilmesi için lisansa tabi olacak.
Özellikle yarı iletken üretiminde kullanılan antimon, galyum ve germanyum gibi elementler için yüksek saflıkta malzeme elde etmek hayati önem taşıyor. Farklı ekipmanlarla elde edilen malzemelerin, mevcut süreç teknolojilerinde yeniden kalifiye edilmesi gerekebilir. Bu da aylarca sürebilecek ve önemli maliyetlere yol açabilecek bir süreç anlamına geliyor.
Ayrıca, Çin'in maden reaktifleri, ayırma kimyasalları ve nadir toprakları üretmek veya rafine etmek için gereken mineral girdilere yönelik düzenlemeleri de genişletmesi, bu alandaki kontrolünü daha da güçlendiriyor. Artık Çin dışındaki firmaların, bu kimyasalları veya cevherleri Çin'den temin ederek dışarıda rafine etmesi, resmi lisans gerektirecek.
Sınırların Ötesine Geçen Kontrol
Son düzenlemelerle birlikte Çin, sadece nadir toprak elementleri ve üretim ekipmanları üzerinde değil, aynı zamanda bu materyalleri içeren nihai ürünler üzerinde de kontrol sahibi oluyor. 1 Aralık'tan itibaren, Çin menşeli nadir toprak malzemeleri içeren (değer olarak %0.1'i aşan) veya Çin'in nadir toprak madenciliği, rafine etme veya mıknatıs üretim teknolojileri kullanılarak üretilen ürünler için yabancı şirketlerin Çin'den çift kullanımlı ihracat lisansı alması gerekecek.
Bu düzenleme, özellikle 14nm ve altı gelişmiş mantık çipleri, 256 katman ve üzeri 3D NAND bellek çiplerinin üretimi veya potansiyel askeri uygulamalara sahip yapay zeka teknolojileri ile ilgili ihracat lisansı başvurularının Çin Ticaret Bakanlığı tarafından titizlikle incelenmesini öngörüyor. Bu durum, dünyanın herhangi bir yerindeki çip üreticilerinin, Çin'in bu materyalleri veya teknolojiyi tedarik etmeyi reddetmesiyle karşı karşıya kalabileceği anlamına geliyor.
Gelecek Ne Getirecek?
Çin'in nadir toprak ihracat kontrollerinin dördüncü aşaması, ülkenin sadece dünyanın en büyük nadir toprak tedarikçisi olmaktan çıkıp, nadir toprak malzemeleri ve ürünlerinin küresel denetleyicisi konumuna yükseldiğini gösteriyor. Çin artık sadece ihraç edilen metalleri değil, aynı zamanda işleme ekipmanlarını, kimyasalları ve bu materyallerin küresel ölçekte nasıl kullanıldığını da yönetiyor. Bu durum, Pekin'e sanayi ve jeopolitik alanda güçlü kontrol araçları sunuyor.
Bu gelişmeler, küresel yarı iletken ticaretine yönelik bir dizi yeni zorluğun habercisi olabilir. Ancak, ilerleyen dönemde Çin'in temel malzemeler ve teknoloji üzerindeki kontrolünü daha da artırma potansiyeli bulunuyor.
