Avustralya'da bulunan bir merkezde, sıvı nitrojen dolu tanklar, Büyük Set Resifi'nin göz alıcı mercanlarının parçalarını -196 santigrat derece sıcaklıkta saklıyor. Bu özel depolama alanı, dünyanın en büyük dondurulmuş mercan koleksiyonunu barındırıyor.
Bu 'dondurulmuş Nuh'un Gemisi' projesi, bilim insanlarının iklim değişikliğiyle yeterince hızlı mücadele edilmezse yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalabileceğini belirttiği ekosistem için bir umut kaynağı. Her yıl toplu yumurtlama dönemlerinde Büyük Set Resifi'nden toplanan onlarca anahtar mercan türüne ait trilyonlarca hücre, hasar görmüş mercanları şimdiden geleceğe doğru yeniden canlandırma fırsatı sunuyor.
Projede yer alan uzmanlar, bu yöntemle mercanların 'biyolojik saatlerine bir duraklatma tuşu basıldığını' belirtiyor. Toplu çabaların resifin eşsiz çeşitliliğini korumaya yardımcı olacağını umduklarını ekliyorlar.
Dondurma Yöntemi Nasıl Çalışıyor?
Mercanların üreme döneminde suya bıraktıkları yumurta ve spermler toplanıyor. Bilim insanları sperm hücrelerini, dondurma sırasında suyu uzaklaştıran ve hücre yapısını koruyan özel kimyasallarla karıştırıyor. Ne yazık ki, yumurta hücreleri mevcut tekniklerle hasar görmeden dondurulamayacak kadar çok su ve yağ içeriyor. Ancak sperm ve diğer hücreler araştırma için saklanıyor.
Numuneler, sıcaklığın asla değişmediği -196 santigrat derece sıvı nitrojen içinde saklanıyor. Uzmanlar, bu numuneleri belirsiz bir süre canlı tutabildiklerini, on yıllar veya hatta yüzlerce yıl sonra bile donduruldukları zamanki dölleme potansiyelini koruyarak çözülebileceklerini belirtiyor.
Mercanlar Büyük Tehdit Altında
Şu ana kadar, Büyük Set Resifi'ndeki yaklaşık 400 sert mercan türünden 34'ü bu depolarda yer alıyor. Öncelik, resifin yapısı ve işlevi için en temel türlere veriliyor ve bu sayının artırılması planlanıyor. Dondurulmuş numuneler, üremenin yanı sıra ısınan denizlerin, aşırı avlanmanın ve kirliliğin mercan resifleri üzerindeki etkilerini izlemek ve araştırmak için de kullanılıyor.
Bilim insanları, küresel ısınmanın 1.5 santigrat dereceye ulaşması halinde dünya mercan resiflerinin yüzde 70 ila 90'ının kaybolabileceğini öngörüyor. Bu, hem insanlar hem de gezegen için feci bir senaryo.
Mercan resifleri sadece deniz yaşamını desteklemekle kalmıyor, aynı zamanda kıyı topluluklarındaki yüz milyonlarca insana yiyecek, fırtınalardan korunma ve balıkçılık ve turizm yoluyla geçim sağlıyor.
Isınan okyanuslar, mercanların rengini ve besinini sağlayan algleri dışarı atmalarına neden oluyor. Bu durum 'mercan beyazlaması' olarak biliniyor ve beyazlayan mercanlar hastalıklara ve açlıktan ölüme karşı savunmasız hale geliyor.
2023'ten bu yana küresel bir mercan beyazlaması yaşanıyor ve bu durum Pasifik, Hint ve Atlantik okyanuslarındaki resiflerin yüzde 84'üne yayılmış durumda. Küresel bir koruma kuruluşu, iklim değişikliği ve çevresel zararlar nedeniyle canlı mercan örtüsünün 1950'lerden bu yana yarı yarıya azaldığını açıkladı.
Önümüzdeki hafta ülkeler, Birleşmiş Milletler Okyanus Zirvesi için Fransa'da bir araya gelecek. Aşırı sömürülen ve kirlenen denizleri daha iyi korumak için eylem ve fon sağlama baskısı altında olacaklar. Ancak derin deniz madenciliği, plastik atıklar ve aşırı avlanma konusundaki anlaşmazlıklar nedeniyle zirvenin küresel uzlaşı ve finansman bulmakta zorlanabileceği belirtiliyor.
Pencere Kapanıyor
Uzmanlar, Büyük Set Resifi'nin gösterdiği dirence rağmen baskı altında olduğunu ve etkilerin sıklığı ve şiddetinin resife yeterli iyileşme süresi tanımadığını vurguluyor. Dünya genelinde sayılı olan bu dondurma merkezleri, bir umut ışığı sunuyor.
Geçtiğimiz yıl, araştırmacılar dondurulmuş mercan spermlerini başarıyla çözerek taze yumurtaları döllemiş ve yaşayabilir mercan larvaları üretmişlerdi. Bu larvalar daha sonra resife geri yerleştirildi. Büyük Set Resifi için bir ilk olan bu denemede, nakledilen mercan yavrularının iyi büyüdüğü gözlemlendi.
Bu tür çabalar – mercanları gölgelemeden, daha ısıya dayanıklı türleri nakletmeye kadar geniş bir yelpazede yürütülen programların bir parçası – küresel mercan resifi krizinin 'küçük bir çözüm parçası' olarak görülüyor. Ancak uzmanlar, mercanların uzun vadeli hayatta kalmasını sağlamak için daha fazlasının yapılması gerektiği konusunda uyarıyor.
Resiflerin inanılmaz derecede dirençli olduklarını ve büyük rahatsızlıklardan sonra şaşırtıcı derecede hızlı toparlanabildiklerini belirten uzmanlar, 'Resiflerin iklim değişikliğinden sağ çıkabilmeleri için kesinlikle bir fırsat penceresi var, ancak bu pencerenin kapanmakta olduğu açık' diyorlar.
