Bilim dünyasından gelen yeni bir araştırma, oldukça yaygın bir alışkanlık olan burun karıştırmanın bunama (demans) riskini artırabileceğine dair şaşırtıcı ipuçları sunuyor. 2022 yılında yayınlanan ve fareler üzerinde yürütülen bu çalışma, burun içindeki dokulara zarar verildiğinde belirli bakteri türlerinin beyne daha kolay ulaşabildiğini ve beynin bu duruma Alzheimer hastalığı belirtilerine benzer tepkiler verdiğini ortaya koydu.
Şu an için bu bulguların insanlar yerine fare modellerine dayanıyor olması önemli bir kısıtlama olsa da, sonuçlar Alzheimer'ın nasıl başladığına dair gizemi çözme yolunda değerli bilgiler sunuyor ve daha fazla araştırmayı hak ediyor.
Avustralya'daki Griffith Üniversitesi'nden bilim insanlarının öncülük ettiği bir araştırma ekibi, insanlarda zatürreye neden olabilen Chlamydia pneumoniae adlı bir bakteri üzerinde testler yaptı. Bu bakterinin, ileri yaşta ortaya çıkan bunama vakalarının görüldüğü insan beyinlerinin çoğunda da bulunduğu daha önceki çalışmalarda tespit edilmişti.
Yapılan deneylerde, bu bakterinin farelerde koku siniri (burun boşluğunu beyne bağlayan sinir) yoluyla beyne ulaşabildiği gösterildi. Daha da önemlisi, burun tavanındaki ince doku olan nazal epitel zarar gördüğünde sinir enfeksiyonlarının daha da kötüleştiği gözlemlendi.
Bu durum, fare beyinlerinde amiloid-beta proteininin daha fazla birikmesine yol açtı. Bu protein, vücudun enfeksiyonlara yanıt olarak salgıladığı bir moleküldür ve Alzheimer hastalarının beyinlerinde de plakalar (kümeler) halinde yüksek yoğunlukta bulunur.
Araştırmacılar, C. pneumoniae bakterisinin farelerin merkezi sinir sistemine ne kadar hızlı yerleştiğini görünce şaşırdılar; enfeksiyon 24 ila 72 saat içinde gerçekleşiyordu. Bu durum, bakteri ve virüslerin burun yolunu beyne ulaşmak için hızlı bir rota olarak gördüğü düşüncesini güçlendiriyor.
Etkilerin insanlarda aynı olup olmayacağı veya amiloid-beta plakalarının doğrudan Alzheimer nedeni olup olmadığı henüz kesinleşmiş değil. Ancak bu tür çalışmalar, bu yaygın nörodejeneratif hastalığı anlama mücadelesinde umut verici ipuçlarını takip etmenin önemini vurguluyor.
Bilim insanları, bu mekanizmanın insanlarda da aynı şekilde işleyip işlemediğini doğrulamak için yeni çalışmalar yapılması gerektiğini belirtiyorlar. Bu bakterilerin insanlarda da bulunduğunu bildiklerini, ancak beyne nasıl ulaştıklarını henüz tam olarak çözemediklerini ifade ediyorlar.
Burun karıştırma oldukça yaygın bir davranış. Hatta bazı tahminlere göre her 10 kişiden 9'u bunu yapıyor. Bu çalışmanın sonuçları, bu masum gibi görünen alışkanlığa karşı daha dikkatli olmamız gerektiğini düşündürüyor.
Araştırmacılar, gelecek çalışmalara kadar, burun içindeki koruyucu dokuya potansiyel olarak zarar verebileceği için burun karıştırmanın ve burun kıllarını koparmanın iyi bir fikir olmadığını öne sürüyorlar.
Ekibin yanıtlamayı hedeflediği önemli sorulardan biri de, artan amiloid-beta protein birikimlerinin, enfeksiyonla mücadele edildiğinde geri döndürülebilen doğal ve sağlıklı bir bağışıklık tepkisi olup olmadığı.
Alzheimer, üzerine yapılan sayısız çalışmadan ve bilim insanlarının hastalığı anlamak için kullandığı farklı yaklaşımlardan da anlaşılacağı üzere son derece karmaşık bir hastalık. Ancak her yeni araştırma, onu durdurmanın bir yolunu bulmaya bizi biraz daha yaklaştırıyor. Yaş ilerledikçe risk faktörünün arttığı bilinse de, bilim insanları çevresel etkenlerin de (bakteri ve virüsler gibi) hastalıkta kritik rol oynayabileceğini düşünüyor.
