Kaliforniya'da yaşayan 61 yaşındaki bir adam, eklem ağrıları için kullandığı bitkisel takviyelerin vücuduna verdiği zarar nedeniyle hastaneye kaldırıldı. Aylarca yoğun bakımda kalan ve bilinç kaybı yaşayan adamın durumu, tıp dünyasında bir uyarı hikayesi olarak yer aldı.
San Francisco'da bir hastaneye başvuran adamın genel sağlık durumu oldukça kötüydü. Sadece iki gün önce başlayan sırt ağrısı, ateş, bulantı, şişkinlik ve iştahsızlık gibi belirtiler gösteriyordu. O kadar halsizdi ki yürüyemiyor, yataktan yardımsız kalkamıyordu. Kalp ve solunum hızı yüksekti, tansiyonu düşüktü. Alt vücudunda iyileşme sürecinde olan çok sayıda yara izi bulunuyordu.
Yapılan ilk muayene ve tetkikler sonucunda adamın kanında Staphylococcus aureus bakterisi tespit edildi. Ayrıca omzunda bir apse ve omurgasında kötüleşen bir enfeksiyon vardı. Doktorlar, omuriliğe ve sinirlere binen baskıyı azaltmak için cerrahi müdahale yapmak istediler, ancak hastanın tansiyonu çok düşüktü. Ardından mide-bağırsak sistemindeki kanama nedeniyle hemorajik şoka girdi. Bunun üzerine hasta yoğun bakım ünitesine alındı.
Yoğun bakımda yapılan incelemelerde mide-bağırsak sisteminde daha fazla sorun olduğu anlaşıldı: özofagusta şiddetli iltihaplanma, midede ülser ve ince bağırsağın üst kısmında “sızdıran” bir ülser vardı. Doktorlar mide-bağırsak sistemindeki kanamayı durdurmayı başarsalar da hastanın durumu kötüleşmeye devam etti. Tansiyonu daha da düştü, solunumu bozuldu ve entübe edilerek solunum desteğine bağlandı.
Hormonlar Karıştı
Bu noktada doktorlar, hastanın böbreküstü bezlerinde bir sorun olduğundan şüphelenmeye başladılar. Böbreküstü bezleri, böbreklerin üzerinde bulunan ve glukokortikoid gibi steroid hormonlarını üreten organlardır. Vücudun strese verdiği yanıtta, beyindeki hipotalamus, hipofiz bezi ve böbreküstü bezleri arasındaki karmaşık etkileşimlerle kortizol salınımı kontrol edilir. Bu sisteme hipotalamus-hipofiz-adrenal ekseni (HPA ekseni) denir. Kortizol, tansiyonu kontrol etme, bağışıklık sistemini baskılama, kan şekeri düzenleme ve metabolizmayı kontrol etme gibi birçok kritik rol oynar. HPA ekseninde bir bozulma olduğunda ve kortizol gerektiği gibi salgılanmadığında, hastanın durumuna benzer belirtilerle adale yetmezliği (adrenal yetmezlik) ortaya çıkabilir.
Hastanın doktorları, endokrinologlarla işbirliği yaparak şüphelerini doğruladılar: hastanın kortizol seviyeleri ve kortizol salınımını uyaran hipofiz bezi hormonlarının seviyeleri düşüktü.
Doktorlar, otoimmün bir saldırıdan kansere kadar çeşitli nedenlere bağlı olabilen bu adale yetmezliğinin kaynağını bulmak için çalışmalara başladılar. Ancak tıbbi testlerden ziyade hastanın ailesiyle yapılan bir sohbet, asıl nedeni ortaya çıkardı.
Ailesi, adamın birkaç ay öncesine kadar eklem ağrılarını tedavi ettiği iddia edilen üç farklı türde bitkisel takviye kullandığını belirtti. Adam bu takviyeleri dört yıl boyunca, bazen günde dört kez kullanmış, ancak hastalığının başlangıcından kısa bir süre önce kullanmayı bırakmıştı.
Ölümcül Dozlar
Kullanılan takviyeler şunlardı: Artri King, Nhan Sam Tuyet Lien ve Linsen Double Caulis Plus. Gıda ve İlaç Dairesi'ne (FDA) göre, bu takviyelerin hepsinin içinde listelenmemiş glukokortikoidler bulunduğu biliniyor. Hastanenin yaptığı testler de adamın kullandığı takviyelerden ikisinde bu steroidlerin varlığını doğruladı.
Doktorlar, adamın aslında glukokortikoidleri aşırı dozda aldığını belirlediler. Vücuttaki normal glukokortikoid seviyelerini aşan dozlarda kullanmıştı. Bu steroidler muhtemelen bağışıklık sistemini baskılayarak enfeksiyonlara ve mide-bağırsak ülserlerine yol açtı. Ancak daha da önemlisi, aşırı steroid seviyeleri HPA ekseninin tamamen durmasına neden oldu. Aşırı steroid kullanımını bıraktıktan sonra HPA ekseninin yeniden çalışmaya başlaması mümkün olsa da, bu süreç hastadan hastaya değişebilir. Dahası, adamın durumunda olduğu gibi kronik kullanımdan sonra büyük dozlarda glukokortikoidlerin aniden kesilmesi yerine kademeli olarak azaltılması gerekliyken, aniden kesilmesi adrenal krize yol açabilir. Geriye dönüp bakıldığında, adamın yaşadığı durumun tüm belirtileri bir krize işaret ediyordu.
Doktorlar, hastayı tehlikeden kurtarmak için hidrokortizon (kortizol ilacı) tedavisine başladılar. Ancak HPA ekseninin testlerde toparlanma belirtisi göstermesi altı hafta sürdü. Bu süreçte tekrarlayan kan enfeksiyonları ve kalıcı deliryum geliştirdi. Hastaneden taburcu olabilmesi birkaç ayı buldu.
Sonuç olarak doktorlar, bu vakayı bir uyarı niteliğinde değerlendiriyorlar. Birçok insan takviye kullanıyor, ancak etkinlikleri büyük ölçüde kanıtlanmamış ve güvenlikleri sıkı denetimlerden geçmemiş durumda. Bu olayda, FDA'nın adamın kullandığı üç takviye hakkında özel uyarılar yayınlamış olmasına rağmen, halkın bu tür tehlikelerden haberdarlığının düşük kaldığı vurgulanıyor.
Doktorlar, “Klinisyenler, takviye kullanımını değerlendirme konusunda dikkatli olmalı ve adale yetmezliği gibi ciddi sağlık komplikasyonlarını önlemek için hastalara, özellikle gizli glukokortikoidler konusundaki potansiyel riskler hakkında eğitim vermelidir” diyerek sözlerini tamamlıyorlar.
