Bilim insanları, yörüngesinde döndüğü yıldızın etrafında kelimenin tam anlamıyla parçalanan bir gezegen keşfetti. Dünya'dan yaklaşık 140 ışık yılı uzaklıkta, Pegasus takımyıldızında bulunan bu 'mahvolmuş' gezegen, BD+05 4868 Ab olarak adlandırılıyor. Yıldızının etrafında her 30,5 saatte bir hızla dönen gezegen, yıldızına o kadar yakın ki yüzeyi eriyor ve uzaya buharlaşıyor.
BD+05 4868 Ab, her yörüngesinde arkasında erimiş kayadan oluşan, adeta bir lav kuyruklu yıldızını andıran parlak bir iz bırakıyor. Bu durum, bir ötegezegeni yıkımının son aşamalarında görme şansı sunuyor. Daha da şaşırtıcı olan ise şu: Yaklaşık 1600 derece Celsius'a (3000 Fahrenheit) varan sıcaklıklarda gerçekleşen her bir 30 saatlik yörünge dönüşünde, gezegen tüm bir Everest Dağı'nın kütlesine eşdeğer erimiş kaya malzemesi kaybediyor.
Araştırma ekibinden bir yetkili, 'Kuyruğun boyutu devasa, 9 milyon kilometre uzunluğa kadar uzanıyor, bu da gezegenin tüm yörüngesinin neredeyse yarısı' dedi. Gerçek zamanlı olarak gözlemlenen bu destansı parçalanmanın, gezegenin tamamen yok olmasının 1 ila 2 milyon yıl süreceği tahmin ediliyor. Keşif üzerinde çalışan bir başka bilim insanı, 'Tam da parçalanma aşamasında yakaladığımız için şanslıydık. Sanki son nefesini veriyor' yorumunda bulundu.
6.000'den fazla keşfedilen ötegezegen arasında sadece üç tane daha benzer şekilde parçalanan dünya belirlenmişti ve her biri arkasında belirgin, kuyruklu yıldız benzeri bir enkaz izi bırakıyordu. Ancak BD+05 4868 Ab, aralarından sıyrılıyor: Kuyruğu hepsinden daha uzun.
'Bu, buharlaşmasının en feci olduğunu ve diğer gezegenlerden çok daha hızlı kaybolacağını gösteriyor' şeklinde açıklama yapıldı.
BD+05 4868 Ab, yıldızına tehlikeli derecede yakın yörüngede döndüğü için, geçişi (gezegenin yıldızın önünden geçerken yıldız ışığında yarattığı düşüş) özellikle parlak ve belirgin görünüyor. Gezegen, NASA'nın Geçiş Yapan Ötegezegen Araştırma Uydusu (TESS) gözlemevi ile keşfedildi. Yakın yıldızları periyodik parlaklık düşüşleri için tarayan TESS, olağan gezegen adaylarından farklı, garip, dalgalanan bir geçiş sinyali ortaya çıkardı.
Bu durum, onu NASA'nın James Webb Uzay Teleskobu için ideal bir hedef haline getiriyor. Teleskobun hassas enstrümanları, gezegenin ardında sürüklenen buharlaşmış kayanın kimyasal yapısını belirlemek için yıldız ışığındaki ince değişiklikleri yakalayabiliyor. Sonuç olarak, bir gezegenin gerçek zamanlı olarak parçalanmasını izlemek ve çekirdeğine kadar soyulan bir dünyanın bileşimini incelemek için nadir bir fırsat ortaya çıkıyor.
Araştırma ekibi, keşfin şans eseri olduğunu belirtiyor. 'Bu tür bir gezegen aramıyorduk' diye açıkladılar. 'Tipik gezegen doğrulama sürecini yapıyorduk ve tesadüfen çok sıra dışı görünen bu sinyali fark ettim.'
BD+05 4868 Ab'nin geçişi her 30,5 saatte bir görünse de, yıldızın parlaklığının normale dönmesi diğer durumlardan çok daha uzun sürüyordu. Daha da tuhaf olanı ise, her geçişte yıldız ışığındaki düşüşün derinliğinin değişmesiydi.
'Geçişin şekli, uzun kuyruklu bir kuyruklu yıldızın tipik özelliğini taşıyor' şeklinde açıklama yapıldı. 'Ancak bu kuyruğun gerçek bir kuyruklu yıldızdan beklenen uçucu gazlar ve buz içermesi pek olası değil; bunlar ana yıldıza bu kadar yakın mesafede uzun süre dayanamazdı. Bununla birlikte, gezegen yüzeyinden buharlaşan mineral taneleri, böyle belirgin bir kuyruk oluşturacak kadar uzun süre varlığını sürdürebilir.'
Bilim insanları, gezegenin düşük kütlesi nedeniyle parçalandığını düşünüyor. 'Bu çok küçük bir nesne (Merkür ile Ay büyüklüğü arasında), yerçekimi çok zayıf, bu yüzden kolayca kütle kaybediyor, bu da yerçekimini daha da zayıflatıyor ve daha da fazla kütle kaybetmesine neden oluyor' dediler. 'Bu, kontrolden çıkmış bir süreç ve gezegen için giderek daha da kötüleşiyor.'
Ekip, bu yaz James Webb Uzay Teleskobu'nu kullanarak takip gözlemleri yapmayı planlıyor. 'Bu, kayalık bir gezegenin iç bileşimini doğrudan ölçmek için eşsiz bir fırsat olacak, bu da Güneş Sistemi dışındaki karasal gezegenlerin çeşitliliği ve potansiyel yaşanabilirliği hakkında bize çok şey anlatabilir' şeklinde umutlarını dile getirdiler.
Bu arada, araştırmacılar TESS verilerinde daha fazla benzer örnek aradıklarını söylediler. 'Bazen iştah yemekle gelir ve biz şimdi tam olarak bu tür nesneleri aramaya başlıyoruz' dediler. 'Bunlar garip nesneler ve sinyalin şekli zamanla değişiyor, bu da bizim için bulması zor bir şey. Ancak üzerinde aktif olarak çalıştığımız bir konu.'
