Sadece iki babadan gelen genetik materyalle dünyaya gelen fareler, artık kendi yavrularına sahip oldu. Bu çığır açan çalışma, yalnızca erkek hayvanlardan alınan genetik materyalle eşeysiz üreme anlamına gelen androjenes alanında büyük bir ilerleme.
Androjenesin farelerde laboratuvar ortamında daha önce de denendiğini görmüştük. Geçtiğimiz yıllarda araştırmacılar, annenin genetik materyali çıkarılmış yumurtaları babalardan alınan genetik materyalle dölleyerek iki babadan fareler üretmeyi başarmışlardı. Ancak bu yavrular kısır kalmış ve üreyememişti.
Çin'deki Şanghay Jiao Tong Üniversitesi'nden bir ekibin liderliğini yaptığı son çalışmada ise bu durum değişti. Önceki deneylerde kullanılan birçok tekniğe benzer yöntemler kullanılsa da, araştırmacılar gen kontrol anahtarları gibi davranan DNA dizileri olan spesifik imprinting kontrol bölgelerini (ICR'ler) düzenlemeye odaklandı.
Normalde, erkek ve dişi genlerin standart karışımı, sağlıklı bir ICR kodlaması dengesi sağlar. Ancak yalnızca anne veya baba genleri kullanılırsa, bu kodlama bozulur. Bu da ciddi embriyo sorunlarına ve ölüme yol açar. Bu nedenle bilim insanları, hassas gen düzenleme teknikleriyle bu ICR'leri yeniden programlamaya çalışıyor.
Araştırmacılar yayınladıkları makalede, "Bu ICR'lerin epigenetik durumunu restore ederek androjenetik embriyoların gelişimini iyileştirmeye çalıştık" diyor ve ekliyor: "Çabalarımız, iki sperm hücresinden elde edilen genetik materyalleri kullanarak yetişkinliğe kadar gelişebilen ve üreyebilen androjenetik fareler üretmemizi sağladı."
Dişi DNA'sını barındıran çekirdeği çıkarılan fare yumurtalarına, iki erkek farenin spermi enjekte edildi. Ardından araştırmacılar, daha önce en ciddi sonuçlara yol açtığı tespit edilen yedi spesifik ICR'yi düzenledi. Bu yumurtalar daha sonra taşıyıcı dişi farelere nakledildi.
Bu süreçte, nakledilen 259 embriyodan (blastosist) üç canlı fare doğumu gerçekleşti ve bunlardan sadece ikisi yetişkinliğe kadar yaşayabildi. Bu ilk bakışta pek etkileyici bir başarı oranı gibi görünmeyebilir, ancak sıfırın üzerinde olması önemli. Hayatta kalan iki fare daha sonra normal şekilde üreyerek sağlıklı yavrulara sahip oldu.
Doğan ve yetişkinliğe ulaşan fare sayısı ile ICR düzenleme tekniklerinin hassasiyeti açısından iyileştirilecek çok şey olsa da, bu çalışma imprinting düzenleme yaklaşımının işe yarayabileceğini gösteriyor.
Bu arada, iki anne söz konusu olduğunda bu işlemin daha kolay olduğunu belirtmekte fayda var: Gereken düzenlemeler daha az ve daha kolay gerçekleştiriliyor. Araştırmacıların bunu iki babayla başarması, çalışmanın önemini artırıyor.
Ancak hemen heyecanlanmamalıyız: Bu, farelerde bile hala çok zorlu bir süreç ve çoğu zaman başarısız oluyor. Bilim insanlarının aynı tekniklerin insan embriyoları için kullanılıp kullanılamayacağını düşünmeleri bile uzun zaman alacak.
Bu gerçekleşse bile, ele alınması gereken bir dizi etik ve felsefi soru olacak. Ancak nihayetinde bu araştırma, doğurganlık tedavilerinde ve doğuştan gelen rahatsızlıkları anlamamızda iyileştirmelere yol açabilir.
Araştırmacılar, "Şu anda verimlilik düşük olsa da, bu bulgu memeli androjenesine ulaşmada önemli bir adım olabilir" diye yazıyor.
Araştırma PNAS dergisinde yayınlandı.
