Yemek sonrası oluşan şişkinlik veya ara sıra yaşanan hazımsızlık, günlük yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Modern tıbbın sunduğu etkili çözümlerin yanı sıra, sindirim sağlığını doğal yollarla desteklemeye yönelik ilgi giderek artıyor.
Binlerce yıldır geleneksel tıpta sindirim faydalarıyla bilinen otlar ve baharatlar, modern bilim tarafından da desteklenmeye başlandı. İşte sindirim sistemini iyileştirdiği düşünülen beş önemli ot ve baharat ve bilimsel kanıtları:
1. Nane
Nane (Mentha piperita), sindirim rahatsızlıklarını hafifletmek için en bilinen bitkilerden biridir. İçeriğindeki mentol, bağırsak kaslarını gevşeterek şişkinlik, gaz ve karın ağrısını azaltmaya yardımcı olur. Ayrıca ağrıya karşı hassasiyeti azaltabilir, zararlı bakterilerle savaşabilir ve iltihabı dindirebilir.
Yapılan klinik çalışmalar, nane yağı kapsüllerinin irritabl bağırsak sendromu (IBS) belirtilerini hafiflettiğini göstermektedir. Ancak, mide asidinin yemek borusuna geri kaçmasını engelleyen alt özofagus sfinkterini gevşetebileceği için reflüsü olan kişilerde mide ekşimesini tetikleyebilir. Nane çayı daha nazik bir seçenek olup benzer faydalar sunabilir.
2. Papatya
Sakinleştirici etkileriyle tanınan papatya (Matricaria chamomilla), sindirim sistemini de rahatlatabilir. Dünyanın en popüler bitki çaylarından biri olan papatya çayı, uzun yıllardır hazımsızlık, gaz, mide rahatsızlığı ve bağırsak tahrişini gidermek için kullanılmaktadır.
Kanıtlar çoğunlukla geleneksel olsa da, hayvan çalışmaları papatya özütünün antioksidan özellikleri sayesinde mide ülserlerini azaltabildiğini göstermektedir. Papatya, bebeklerdeki gaz sancılarına da iyi gelebilir; bir çalışmada papatya bazlı çay verilen bebeklerin kolikten iyileşme oranının plasebo grubuna göre daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Başka bir araştırmada ise hafif ishali olan çocukların papatya karışımı ile daha hızlı iyileştiği bulunmuştur.
Papatya genellikle güvenli kabul edilse de, nadiren de olsa alerjik reaksiyonlara neden olabilir.
3. Kimyon (Ajwain)
Hindistan mutfağının ve Ayurveda tıbbının vazgeçilmezlerinden olan kimyon tohumları (Trachyspermum ammi) veya ajwain, yüzyıllardır gaz ve şişkinliği gidermek için kullanılmaktadır. Bunun nedeni, mide asidi üretimini uyaran timol maddesidir.
Hayvan çalışmaları, kimyon tohumlarının sindirim sistemindeki gıda hareketini hızlandırdığını, sindirim enzimlerinin aktivitesini artırdığını ve yağların parçalanmasına yardımcı olan safra salgısını yükselttiğini göstermiştir. Ayrıca, bağırsak kaslarını gevşeterek spazm önleyici etkiler gösterdiği araştırmalarla desteklenmektedir. İnsanlar üzerindeki araştırmalar sınırlı olsa da, mutfakta kullanımı güvenli kabul edilir. Hamile veya emziren kadınların yüksek dozlarda kaçınması önerilir.
4. Rezene
Birçok kültürde yemeklerden sonra nefes tazelemek ve sindirime yardımcı olmak için çiğnenen rezene (Foeniculum vulgare), tohumlarındaki yüksek çözünmez lif sayesinde gaz birikimini ve şişkinliği önlemeye yardımcı olur.
Rezenenin ana aktif bileşeni olan anetol, kimyasal olarak dopamin ile benzerlik gösterir ve laboratuvar çalışmalarında bağırsak kaslarını gevşettiği kanıtlanmıştır. IBS hastaları üzerinde yapılan küçük bir çalışmada, rezene karın kramplarını azaltmıştır. Bebeklerde gaz ve şişkinliği gidermek için kullanılan "gripe water"ın içeriğinde de rezene suyu bulunur. İnsan denemeleri sınırlı olsa da, rezene'nin uzun yıllardır güvenli kullanımı, sindirim sağlığına katkısını desteklemektedir.
5. Kişniş
Kişniş (Cuminum cyminum), sindirim sorunlarını hafifletme konusunda uzun bir geçmişe sahiptir. Modern çalışmalar, sindirim enzimlerinin aktivitesini artırarak besinlerin parçalanmasını hızlandırdığını ve karaciğerden safra salgılanmasını teşvik ederek yağların sindirimine ve besinlerin emilimine yardımcı olduğunu öne sürmektedir.
Hayvanlar üzerinde yapılan bir çalışma, kişnişin gıdanın sindirim sisteminde kalma süresini yaklaşık %25 oranında azalttığını bulmuştur. IBS hastaları üzerinde yapılan bir klinik denemede ise konsantre kişnişin iki hafta içinde belirtileri önemli ölçüde hafiflettiği görülmüştür.
Otlar ve baharatlar tıbbi tedavinin yerine geçmese de, dengeli bir diyetin tamamlayıcısı olarak günlük sindirim sorunlarına nazik bir destek sunabilirler. Normal miktarlarda tüketildiklerinde genellikle güvenlidirler, ancak herhangi bir sağlık sorunu olan veya ilaç kullanan kişilerin bir sağlık profesyoneline danışmaları önerilir. Çoğu insan için bir fincan papatya çayı veya bir tutam kişniş, daha iyi bir sindirim sağlığına ulaşmanın lezzetli ve basit bir yolu olabilir.
