Yeni bir bilimsel çalışma, kenevir kullanımının insan vücudunda kalıcı izler bırakabileceğini ortaya koyuyor. Yaklaşık bin yetişkin üzerinde yapılan ve 2023 yılında yayımlanan araştırmalar, bu etkinin doğrudan DNA kodunda değil, genlerin nasıl ifade edildiği (epigenom) üzerinde görüldüğünü belirtiyor.
Araştırmacılar, kenevir kullanımının, genleri aktive eden veya devre dışı bırakan bir dizi anahtar görevi gören epigenomu değiştirebileceğini buldu. Bu bulgular, 2024 yılında Portekizli araştırmacılar tarafından yapılan sistematik bir literatür taraması ile de doğrulandı.
Çalışmanın bulgularını değerlendiren bir epidemiyolog, birikimli esrar kullanımının zaman içinde birden fazla epigenetik belirteçle ilişkilendirildiğini belirtti.
Kenevir, günümüzde yaygın olarak kullanılan bir madde olarak biliniyor. Bazı ülkelerde yasal hale gelmiş olsa da, sağlık üzerindeki etkileri tam olarak anlaşılamamış durumda.
Bu konuyu derinlemesine incelemek isteyen araştırmacılar, yirmi yılı aşkın süredir yaklaşık 1000 yetişkinin sağlık verilerini takip eden uzun soluklu bir çalışmanın verilerini analiz etti. Çalışmanın başlangıcında 18-30 yaş aralığında olan katılımcılar, yıllar içindeki kenevir kullanımları hakkında sorgulandı ve çalışmanın 15. ve 20. yıllarında kan örnekleri alındı.
Beş yıllık arayla alınan bu kan örneklerini inceleyen ekip, yakın zamanda veya uzun süredir kenevir kullanan kişilerin epigenetik değişikliklerini, özellikle DNA metilasyon seviyelerini inceledi. DNA'ya metil gruplarının eklenmesi veya çıkarılması, en çok incelenen epigenetik modifikasyonlardan biridir.
Genomik diziyi değiştirmeden, DNA metilasyonu hücrelerin genleri ne kadar kolay 'okuyup' yorumladığını etkiler. Çevresel ve yaşam tarzı faktörleri bu metilasyon değişikliklerini tetikleyebilir ve gelecekteki nesillere aktarılabilir. Kan biyobelirteçleri ise hem yakın hem de geçmişteki maruziyetler hakkında bilgi verebilir.
Araştırmacılar daha önce esrar kullanımı ile DNA metilasyonu yoluyla yakalanan yaşlanma süreci arasında ilişkiler belirlemişlerdi. Bu çalışmada, belirli epigenetik faktörlerin esrarla ilişkili olup olmadığını ve bu faktörlerin sağlık sonuçlarıyla ilgili olup olmadığını daha fazla araştırmak istediler.
Katılımcıların kenevir kullanımına ilişkin kapsamlı verileri, araştırmacıların zaman içindeki birikimli kullanımı ve yakın zamandaki kullanımı tahmin etmelerini ve analiz için kanlarındaki DNA metilasyon belirteçleriyle karşılaştırmalarını sağladı. İlk kan örneklerinde (15. yıl), yakın kullanımla ilişkili 22, birikimli kenevir kullanımıyla ilişkili ise 31 DNA metilasyon belirteci bulundu. 20. yılda alınan örneklerde ise yakın kullanımla ilişkili 132, birikimli kullanımla ilişkili ise 16 belirteç tespit edildi.
İlginç bir şekilde, daha önce tütün kullanımıyla da ilişkilendirilmiş tek bir belirtecin tutarlı bir şekilde tespit edildiği belirtildi. Bu durum, tütün ve esrar kullanımının potansiyel olarak paylaşılan bir epigenetik düzenlemeye işaret ediyor olabilir.
Kenevir kullanımıyla ilişkili birden fazla epigenetik değişikliğin, daha önce hücresel çoğalma, hormon sinyalleri, enfeksiyonlar, şizofreni ve bipolar bozukluk gibi nörolojik bozukluklar ve madde kullanım bozuklukları ile ilişkilendirildiği biliniyor.
Bu çalışmanın, kenevirin bu değişiklikleri doğrudan tetiklediğini veya sağlık sorunlarına yol açtığını kanıtlamadığını belirtmek önemlidir.
Araştırmacılar, bu çalışmanın esrar kullanımı ve epigenetik faktörler arasındaki ilişkiye dair yeni içgörüler sağladığını ifade ettiler. Bu ilişkilerin farklı popülasyonlarda tutarlı bir şekilde gözlemlenip gözlemlenmediğini belirlemek için ek çalışmalara ihtiyaç duyulduğunu belirttiler. Dahası, esrarın yaşa bağlı sağlık sonuçları üzerindeki etkisini inceleyen çalışmaların, esrarın sağlık üzerindeki uzun vadeli etkisi hakkında daha fazla fikir verebileceği vurgulandı.
Bu çalışma, Molecular Psychiatry dergisinde yayımlanmıştır.
