Her gece uykunuzda kendinize soruyor musunuz, yaşam süreniz boyunca bir asteroit çarpmasıyla ölme ihtimaliniz ne kadar yüksek diye? Yeni bir bilimsel çalışma bu sorunun cevabını veriyor.
Amerikalı fizikçi Carrie Nugent liderliğindeki bir ekip, sadece bir asteroitin ortalama bir insan ömrü boyunca Dünya'ya çarpma olasılığını hesaplamakla kalmadı, aynı zamanda bu çarpmanın, diğer nadir ve önlenebilir ölüm nedenleriyle karşılaştırıldığında insan ölümlerine yol açma olasılığını da belirledi.
Kötü haber şu ki, asteroit çarpması sonucu ölme olasılığınız kuduzdan ölme olasılığınızdan daha yüksek. Daha da kötü haber ise, trafik kazası sonucu ölme olasılığının bir asteroit çarpmasından daha yüksek olması.
Harika haber ise, tüm bu olasılıkların oldukça düşük olması ve büyük olasılıkla hayatınıza çok fazla endişe duymadan devam edebileceğiniz. Ancak yine de emniyet kemerinizi takmak isteyebilirsiniz.
Asteroit çarpması riski ile diğer önlenebilir riskleri karşılaştırmak için geçerli nedenler bulunuyor. Henüz tespit edilmemiş çok daha fazla potansiyel tehlikeli asteroit olabileceğinden, bir asteroit çarpmasının riskini tam olarak hesaplamak zor olsa da, bir asteroit çarpması da önlenebilir bir durum olabilir.
NASA, 2022'de uzay ajansının bir uzay aracını bir asteroide çarparak onu rotasından saptırmaya çalıştığı zaman bunu gösterdi. Görev beklenenden daha başarılı oldu ve söz konusu asteroit, beklenenden çok daha fazla yörünge değişikliği gösterdi.
Bu tür görevler oldukça maliyetlidir ve çok fazla planlama gerektirir. Bir asteroit çarpmasının riskini diğer risklerle bağlam içine oturtarak, bilim insanları potansiyel harcamaları, kuduz aşılama programı veya araç güvenlik özellikleri gibi harcamalarla karşılaştırabilir.
Bu nedenle Nugent ve meslektaşları, Dünya'ya yakın nesnelerin popülasyonu, bu popülasyonların modelleri ve 140 metreden (460 fit) büyük asteroitler için yapılan önceki risk değerlendirmelerine ilişkin mevcut verileri topladılar. Buradan, bu tür nesneler için çarpma sıklığını hesapladılar.
Bir sonraki adım, farklı ölüm türlerine ilişkin mevcut verileri toplamak ve her bir olayın küresel ortalama insan ömrü olan 71 yıl boyunca meydana gelme olasılığını karşılaştırmaktı.
Araştırmacılar, daha önceki çalışmalarda bir asteroit çarpmasının cinayet, havai fişek kazaları ve botulizm gibi diğer ölüm nedenleriyle karşılaştırıldığını belirtiyor. Bu önceki çalışmada, bir çarpışmadan kaynaklanan ölüm olasılığı ile diğer faktörlerden kaynaklanan ölüm olasılığı birlikte değerlendirilmişti.
Yapılan yeni çalışma ise biraz farklı bir soruyu ele alıyor; Dünya'da herhangi bir yerde bir asteroit çarpması meydana gelme olasılığını, bireylerin başına gelen diğer endişe verici olayların olasılığıyla karşılaştırıyor. Bu çalışma, 140 metreden daha büyük bir asteroitin yaşam süresi boyunca Dünya'da herhangi bir yerde çarpma olasılığını bilmek isteyenlere bağlam sunmayı amaçlıyor.
Araştırmacılar, kuru kum deliği çökmesi (örneğin bir plajda, insan kazdığı bir deliğin kumunun üzerine çökmesi), fil saldırısı, yıldırım düşmesi, yamaç paraşütü kazaları, karbonmonoksit zehirlenmesi, yaralanmayla sonuçlanan trafik kazası, kuduz ve grip gibi dokuz başka potansiyel olarak ölümcül olayın verilerini topladılar.
Ardından, bir kişinin bu olaylardan birini yaşama olasılığını ve sonra da aynı olaydan ölme olasılığını hesapladılar (örneğin birçok insan grip kapar ancak ölmez). Bu durum elbette bölgesel olarak değişkenlik gösterir; örneğin Avustralya'da yaşayan birinin ABD'de yaşayan birine göre çakal saldırısı veya kuduzdan ölme olasılığı çok daha düşüktür.
Grafikteki sonuçları kendiniz görebilirsiniz. Grip, bir asteroit çarpmasına benzer şekilde ölümcül olmasa da, gerçekleşme olasılığı çok daha yüksektir; bu nedenle ortalamaların kanunu, gribin asteroitlerden daha fazla insanı öldüreceğini gösteriyor. Kuru kum deliği çökmesi neredeyse her zaman ölümcüldür, ancak bir insan ömrü boyunca gerçekleşme olasılığı milyonda bire yakındır.
Elbette, bu tür risk değerlendirmelerini gerçek dünyaya çevirmek biraz bağlam gerektiriyor. Sonuçta, kuru kum deliği çökmesinden yılda üçten fazla kişi trajik bir şekilde, ortalama 12 yaşlarında hayatını kaybediyor. Bildiğimiz kadarıyla hiçbir insan bir asteroit çarpmasından ölmedi. Tıpkı dinozorların söyleyebileceği gibi, tek bir çarpışmanın bedeli, geçmişteki ıskaların toplamından daha fazlasını telafi edebilir.
Peki soru şu, Dünya başka bir asteroit için gecikti mi? Tedbirli olmak ve önlem almak gerekli mi, yoksa gereksiz yere mi endişeleniyoruz? Yukarıdaki bilgiler sizi rahatlatıyor mu, yoksa durumu daha mı kötüleştiriyor?
Gerçekten anlaması biraz zor. Ama en azından kum deliklerinden uzak durmamız gerektiğini biliyoruz.
Araştırma yakında Planetary Science Journal'da yayımlanacaktır. Bu arada, preprint sunucusu arXiv'de de mevcuttur.
