Alzheimer hastalığı henüz tam olarak tedavi edilemese de, erken teşhis büyük fark yaratabiliyor. Bu, bilim insanlarına hastalığı derinlemesine inceleme şansı tanırken, hastalara ve ailelerine de planlama ve destek alma konusunda daha fazla zaman kazandırıyor.
Amerika Birleşik Devletleri'nden araştırmacılar, ilerleyici nörolojik bozukluğun başlangıcını tahmin etmeye yarayan dört belirgin tıbbi dizilim ortaya çıkardı.
Geniş çaplı yeni bir çalışmada, bilim insanları Alzheimer tanısı konmuş 24.473 kişinin sağlık kayıtlarını inceledi. Amaçları, tanıya giden tipik yolları ve farklı faktörlerin sıralı etkileşimini araştırmaktı.
Kalianforniya Üniversitesi'nden (UCLA) bir biyo-istatistikçi olan Mingzhou Fu, "Çok adımlı yörüngelerin, tekil durumlara kıyasla Alzheimer hastalığı için daha büyük risk faktörlerini gösterebileceğini bulduk" dedi. "Bu yolları anlamak, erken teşhis ve önleme yaklaşımlarımızı temelden değiştirebilir."
Ekip tarafından belirlenen dört "yörünge kümesi", adeta bir haritada bir hedefe doğru adım adım ilerleyen farklı rotalar gibi, Alzheimer'a giden çeşitli yolları temsil ediyor.
Amerika Birleşik Devletleri genelindeki bağımsız bir veri kümesi üzerinde yapılan analizler, bu yörüngelerden birini takip eden kişilerin Alzheimer hastalığı riskinin önemli ölçüde daha yüksek olduğunu gösterdi.
Belirlenen dört küme şunlardı: ruh sağlığı (psikiyatrik durumlar), ensefalopati (giderek kötüleşen beyin fonksiyon bozuklukları), hafif bilişsel bozukluk (azalan zihinsel beceriler) ve vasküler hastalık (kalp ve damar sorunları).
Araştırmacılar, bu binlerce kayıt arasındaki sağlık sorunlarının süresini ve sırasını standartlaştırmak ve hastalar arasındaki eşleşen örüntüleri bulmak için dinamik zaman uyumlaması adı verilen algoritmik bir yaklaşım kullandı.
Örneğin, ruh sağlığı kümesinde anksiyete genellikle ilk sırada yer alırken, ardından depresyon geliyor ve bu da sıklıkla Alzheimer'a yol açıyordu. Vasküler kümede ise yüksek tansiyon ve eklem rahatsızlıkları gibi durumlar Alzheimer'a giden yolda yaygın başlangıç noktalarıydı.
Dört küme genelinde, ilerleme hızları ve ilişkili Alzheimer risk seviyeleri açısından farklılık gösteren binlerce bireysel yörünge belirlendi. Bu durum, Alzheimer'a giden yolun ne kadar karmaşık olabileceğini ortaya koyuyor.
Araştırmacılar yayınladıkları makalede, "Alzheimer hastalığına giden belirgin ve birbiriyle bağlantılı yolları ortaya çıkararak, bu yaklaşımın risk değerlendirmesini, zamanında teşhisi ve hedeflenmiş müdahaleleri iyileştirebilecek içgörüler sunduğunu" belirtiyor.
Bulgularını test etmek için ekip, 8.512 kişiden oluşan ayrı bir sağlık kayıtları setinde modellerini çalıştırdı. Çalışma tarafından belirlenen yolların, Alzheimer hastası olanlarda çok daha yaygın olduğu görüldü, bu da sonuçları destekler nitelikte.
Elbette, Alzheimer'ın vücutta nasıl ilerlediği hakkında daha fazla bilgi edinmek, hastalığı durdurmamıza yardımcı olabilir; hastalığın tam olarak gelişmesini engelleyebilecek veya en azından riski azaltabilecek engeller konulabilir.
Her zaman olduğu gibi, bu alanda yapılacak çok daha fazla iş var. Araştırmacılar, bulgularını daha da doğrulamak için Alzheimer hastası olan ve olmayan daha geniş insan gruplarını incelemek ve çalışmaları diğer demans türlerine genişletmek istiyor.
Bu dört küme doğrudan bir neden-sonuç ilişkisi anlamına gelmese veya bir kişinin kesinlikle Alzheimer geliştireceğini garanti etmese de, gelecekteki hasta değerlendirmelerinde ve bu yıkıcı hastalığı durdurmanın yollarını bulmada önemli rol oynamaları muhtemeldir.
UCLA'dan nörolog Timothy Chang, "Tanıları izole olarak ele almak yerine bu sıralı örüntüleri tanımak, klinisyenlerin Alzheimer hastalığı teşhisini iyileştirmelerine yardımcı olabilir" dedi.
Araştırma, eBioMedicine dergisinde yayımlandı.
