Bilim insanları, beyin sağlığına en çok zarar veren işlenmiş gıdaları belirlemek için kapsamlı bir araştırma yaptı. Virginia Tech'ten araştırmacılar, özellikle ultra işlenmiş et ürünleri ve şekerli içeceklerin beyin sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini ortaya koydu.
Bu tür gıdalardan bir veya daha fazla porsiyon tüketen bireylerde, Alzheimer hastalığı gibi demans türleriyle ilişkilendirilen bilişsel bozukluklar geliştirme riskinin önemli ölçüde arttığı gözlemlendi.
Michigan Üniversitesi Sağlık ve Emeklilik Çalışması verilerini kullanan araştırmacılar, 55 yaş ve üzeri 4.750 ABD sakininin sağlık durumunu 7 yıla kadar takip etti. Katılımcıların bilişsel durumları 2014'ten 2020'ye kadar iki yılda bir değerlendirildi.
Daha önceki benzer çalışmalar da genel olarak ultra işlenmiş gıdaların (UPF) olumsuz etkilerini incelemiş olsa da, bu araştırma belirli kategoriler arasındaki farkları ortaya koydu. Bilim dünyası, UPF ağırlıklı beslenmenin obezite, tip 2 diyabet, kardiyovasküler hastalıklar, anksiyete, depresyon ve genel ölüm oranlarında artış gibi sağlık maliyetleri yarattığını biliyordu.
Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, UPF açısından zengin diyetlerin beyin sağlığı üzerinde de zararlı bir etkisi olduğu biliniyordu. Ancak, bu olumsuz etkilerin arkasındaki spesifik gıdalar tam olarak bilinmiyordu.
Bu yeni araştırmanın sonuçlarına göre, en çok tüketilen ve rahatlatıcı olarak bilinen bazı gıdalar, özellikle et ürünleri ve içecekler, beyin sağlığı için büyük risk taşıyor. Yani bir pizza ve yanında içilen bir gazlı içecek, beyin için adeta bir "çift bomba" oluşturabilir.
Araştırmacılar, bilişsel gerileme ile genel ilişkiyi test etmek için yaygın beyin sağlığı değerlendirmeleri kullandı. Bu değerlendirmeler arasında anında ve gecikmiş hatırlama kapasitesi testleri, geriye doğru sayma veya art arda birkaç sayıdan çıkarma gibi diğer görevler yer aldı.
Genel olarak, katılımcıların 1.363'ünde bilişsel bozukluk gelişti. Günde en az bir ekstra porsiyon ultra işlenmiş hayvansal ürün tüketenlerde bilişsel sorun geliştirme riskinin %17 daha yüksek olduğu tespit edildi.
Gazlı içecekler, buzlu çaylar ve şekerli meyve suları gibi şekerli içecekler de beyin sağlığına zarar veriyor. Günde en az bir ekstra porsiyon tüketen bireylerde bilişsel sorun geliştirme riskinin %6 arttığı belirlendi.
İlginç bir şekilde, araştırmada toplam UPF tüketiminin bilişsel bozukluk riskinde önemli bir artışla ilişkili olmadığı görüldü. Sürülebilir ürünler, tatlılar, tuzlu atıştırmalıklar, tahıl ve süt bazlı gıdalar veya hazır yemekler gibi diğer UPF'ler de benzer bir risk artışına neden olmadı.
Bu yeni araştırma, beyin sağlığını korumak için basit, ancak her zaman kolay olmayan bir yolun olduğunu gösteriyor: ultra işlenmiş etler ve şekerli içeceklerden kaçınmak için beslenme alışkanlıklarında değişiklikler yapmak.
Virginia Tech'te insan beslenmesi, gıda ve egzersiz profesörü ve araştırmanın ortak yazarı Brenda Davy, "Değiştirebileceğiniz şeyler var," diyerek beslenme seçimlerinde denge ve makuliyetin önemini vurguluyor.
Gerçekten de, abur cubur tüketiminin boyutu şaşırtıcı olabilir. 2020'de ABD'deki haneler tarafından satın alınan gıdaların yaklaşık %65'i ve içeceklerin %38'i UPF olarak kabul ediliyordu. Bu gıdalar, evde pişirilen yemeklerde bulunmayan yapay renklendiriciler, tatlandırıcılar ve emülgatörler gibi katkı maddeleri içeren yüksek endüstriyel işleme ile karakterize edilir.
Ayrıca, hem genç nesiller hem de yaşlı yetişkinler günlük kalorilerinin yarısından fazlasını bu UPF'lerden alıyor.
Araştırmacılar, yemek pişirme kurslarının önemli bir sağlık müdahalesi olabileceğini öne sürüyor; çünkü ne yiyeceğini ve nasıl hazırlayacağını bilmek, daha iyi gıda seçimleri yaparken savaşın yarısıdır.
Virginia Tech insan gelişimi bilimcisi Ben Katz'ın da belirttiği gibi, "Bir diyeti takip etmek bir şeydir, ancak insanlara o diyeti hazırlama becerisi kazandırmak başka bir şeydir." Bu nedenle, abur cubur istatistikleri göz korkutucu görünse de, en azından zihinsel gerilemeyle başa çıkmak için açık ve ulaşılabilir bir strateji var.
Bu araştırma American Journal of Clinical Nutrition'da yayımlanmıştır.
