Sessiz bir odada bir rapor okuyup odaklanmaya çalışırken, zihninizin derinliklerinden aniden bir melodi yükselir. Konsantre olma çabalarınıza rağmen, bu 'kulak kurdu' sürekli kafanızda döner durur.
Araştırmalar, çoğu insanın düzenli olarak bu durumu yaşadığını ve özellikle çok müzik dinleyenlerde 'kulak kurtlarının' daha yaygın olduğunu gösteriyor. Hatta yapılan bir araştırmaya göre, insanların yüzde 90'ından fazlası en az haftada bir kez bu melodilerle karşılaşıyor ve yüzde 60'ı ise her gün yaşıyor.
Peki, 'Jingle Bells', 'Bohemian Rhapsody' veya popüler bir yerli şarkının sözleri neden zihninizi boşaltmaya çalıştığınızda veya günün herhangi bir anında tekrar tekrar çalmaya başlıyor? Bu durum, obsesif kompulsif bozukluk (OKB) gibi durumlara sahip kişileri nasıl etkiliyor?
Bir Şarkıyı 'Kulak Kurdu' Yapan Nedir?
Bir şarkının 'kulak kurdu' haline gelme olasılığı, onu ne kadar sık veya yakın zamanda duyduğunuza bağlıdır. Yapılan bir çalışmada, katılımcılara daha önce duymadıkları bir şarkı iki veya altı kez dinletilmiş. Ardından, üç gün boyunca rastgele zamanlarda kendilerine ulaşılarak şarkının akıllarında takılıp kalıp kalmadığı sorulmuş. Katılımcıların yaklaşık üçte biri, sorulduğu anda bir 'kulak kurdu' yaşadığını bildirmiş. Şarkının altı kez dinletildiği durumda 'kulak kurtlarının' daha yaygın olduğu ve en çok dinlendikten sonraki gün görüldüğü tespit edilmiş.
Beynimizde Neler Oluyor?
Araştırmalar, insanların müzik dinlerken ve 'kulak kurdu' gibi müzikal imgeler yaşadıklarında beyin fonksiyonlarının büyük ölçüde benzer olduğunu gösteriyor. Buradaki 'imge' kelimesi, 'kulak kurdu'nun hayali bir durum olduğunu belirtir; yani dışarıdan duyulan bir ses değil, zihnimizin içinde yankılanan bir melodidir.
Müzikle ilgili daha karmaşık beyin görevlerini yerine getiren işitsel çağrışım korteksi, müziğin temel görevlerini yerine getiren birincil işitsel korteksten daha fazla rol oynuyor gibi görünüyor. İlginç bir diğer bulgu ise, müzikal yeteneği düşük olan ve müziği daha az iyi algılayan kişilerde bile 'kulak kurtlarının' görüldüğü, ancak daha az sıklıkla yaşandığıdır.
'Kulak Kurtları' Hafızayla Nasıl İlişkili?
'Kulak kurtları' yaşarken, bilişsel mimarimizin 'çalışma belleği' olarak adlandırılan bir bölümüne yerleşiyor. Çalışma belleğini, birinin bize söylediği bir şeyi hatırlamak veya zihinden matematik işlemi yapmak gibi görevlerde kullanırız.
Avustralyalı araştırmacılar, çalışma belleğini test eden görevleri yapan kişilerin, akıllarında bir şarkı takılı kaldığında diğer bilgileri hatırlama konusunda daha az doğru olduklarını bulmuşlardır. Yani, 'kulak kurdu' çalışma belleğindeki diğer bilgileri bastırıyor.
Peki 'Kulak Kurtları' Neden Var?
Hoşlanmadığımız 'kulak kurtları' can sıkıcı olsa da, araştırmalar çoğu 'kulak kurdu' deneyiminin nispeten hoş bir deneyim olduğunu öne sürüyor. Bazı araştırmacılar, 'kulak kurtlarının' müziği duyamamanın bir tür yoksunluk tepkisi olduğunu savunuyor. Bazen müzik dinlemek isteriz ama dinleyemeyiz ve bu durumda 'kulak kurdu' bir yoksunluk belirtisi olabilir.
OKB'li Bireylerin Deneyimi Nasıl?
'Kulak kurtları', OKB gibi durumlara sahip kişiler için zaman zaman sorunlu olabilir. Bu kişiler, istenmeyen düşüncelerin zihinlerine gelmesiyle mücadele ederler ve 'kulak kurtları' da bu istenmeyen düşüncelere bir yenisi ekleyebilir. Ancak, OKB'li kişilerin diğer insanlardan daha fazla 'kulak kurdu' yaşayıp yaşamadığı konusunda araştırmalar karışık sonuçlar vermektedir. Bazı araştırmalar, OKB'li kişilerin 'kulak kurtlarından' daha fazla rahatsızlık duyduğunu, ancak genellikle herkesten daha sık yaşamadıklarını gösteriyor. Diğer araştırmalar ise tam tersini bulmaktadır.
İstenmeyen Bir 'Kulak Kurdu'ndan Nasıl Kurtulunur?
Bazı araştırmacılar, sakız çiğnemenin istenmeyen 'kulak kurtlarını' ortadan kaldırmak için bir çözüm olabileceğini bulmuşlar. Eğer 'kulak kurtları' çalışma belleğimizde dönüyorsa, bu mantıklı olabilir çünkü hafızamız kısmen 'iç sesimize' dayanır ve bu da 'içten seslendirme' yoluyla gerçekleşir. Bu nedenle, sakız çiğneyerek boğaz kaslarını çalıştırmak, dönüp duran melodiyi bozarak sonlanmasını sağlayabilir.
Alternatif olarak, başka bir şey dinlemeyi deneyebilirsiniz. İnsanlar genellikle başka müzik dinlerken 'kulak kurdu' yaşama eğiliminde olmazlar. Bu, o an için şarkıyı kafanızdan çıkarmaya yardımcı olabilir, ancak bu sefer de başka şarkılar için 'kulak kurdu' yaşayabilirsiniz.
