Yaş ilerledikçe beynin yıpranacağı düşüncesi yaygın olsa da, yeni araştırmalar bu durumun beynin tüm bölgeleri için geçerli olmayabileceğini ortaya koyuyor. Yapılan analizler, beyindeki dokunma ve hissetme duyularını işleyen somatosensor korteksin bazı katmanlarının, diğer bölgelerde görülen incelmenin aksine, yaşla birlikte daha da güçlendiğini gösteriyor.
Bu bulgu, beynin adapte olma ve değişme yeteneğinin yaşlılıkta bile devam ettiğini ve beynimizi ne kadar çok kullanırsak o kadar güçlenebileceğini düşündürüyor. Uzmanlar, beyin korteksinin birkaç katmandan oluştuğunu ve her katmanın kendine özgü bir yapısı ve işlevi olduğunu belirtiyor. Yapılan incelemelerde, bu katmanların yaşla birlikte farklılık gösterdiği görülüyor.
Beyin korteksi genel olarak incelme eğilimindeyken, bazı katmanlar stabil kalıyor veya şaşırtıcı bir şekilde kalınlaşıyor. Bunun nedeni, bu katmanların daha fazla kullanılması ve işlevselliğini koruması olarak açıklanıyor. Bu durum, yaşlı bireylerde bile nöroplastisiteye, yani beynin adaptasyon yeteneğine işaret ediyor.
Nöroplastisite, beynin değişen koşullara ve gereksinimlere uyum sağlayarak sinirsel bağlantılarını yeniden düzenlemesi ve güçlendirmesi anlamına geliyor. Gençlikte zirveye ulaşan bu yeteneğin yaşla birlikte azaldığı varsayılsa da, yeni araştırmalar bu varsayımı sorgulatıyor.
Üniversite araştırmacıları tarafından yürütülen bir çalışma, yaşla birlikte insan beyin korteksinde meydana gelen olası değişiklikleri inceledi. Genellikle yaşla birlikte inceldiği bilinen bu bölgeye odaklanıldı.
Genel kanının, beyin hacminin azalmasının işlevselliğin de azalması anlamına geldiği yönünde olduğunu belirten uzmanlar, korteksin tam olarak nasıl yaşlandığına dair bilgilerin sınırlı olduğunu vurguluyor. Bu nedenle, yüksek çözünürlüklü beyin taramaları ile durum incelenmiş.
Araştırmacılar, 21-80 yaş arasındaki 61 yetişkin üzerinde hassas MRI taramaları yaparak beynin üst kısmında yer alan ve dokunsal duyusal bilgileri alan birincil somatosensor kortekse odaklanmışlar. Bu bölgenin, her biri kendine özgü bir role sahip, ince doku katmanlarından oluşan bir yapıya sahip olduğu belirlenmiş.
Yapılan incelemelerde, bu katmanların kişinin yaşına bağlı olarak farklılaştığı tespit edilmiş. Beklendiği gibi bazı katmanlar yaşlılarda daha inceyken, orta ve üst katmanların yaşlılarda gençlere göre daha kalın olduğu görülmüş.
Orta katmanın dokunsal uyaranlar için birincil geçiş noktası olduğu, üst katmanlarda ise daha ileri işlemlerin gerçekleştiği belirtiliyor. Örneğin, elden gelen duyusal uyaranlar söz konusu olduğunda, üst katmanlar komşu parmaklar arasındaki etkileşimde önemli rol oynuyor. Bu, nesneleri kavrama gibi eylemler için kritik önem taşıyor.
Buna karşılık, alt katmanlar yaşlı hastalarda daha ince bulunmuş. Bu katmanlar, dokunsal sinyallerin bağlama göre güçlendirildiği veya bastırıldığı modülasyonu işliyor. Tıpkı beynimizin burnumuzu görüş alanımızdan çıkarması gibi, giysilerimizi sürekli hissetmememizi sağlayan mekanizmalar da bu katmanlarla ilgili olabilir.
Farklı katmanların yaşla birlikte neden incelip kalınlaştığına dair, araştırmacılar "kullanan kazanır" deyişini işaret ediyor. Korteksin orta ve üst katmanları, çevresel uyaranlara daha doğrudan maruz kaldığı için sürekli aktif durumda. Alt katmanlardaki nöral devreler ise, özellikle ileri yaşlarda daha az uyarılıyor. Bu nedenle, bulgular, beynin yoğun olarak kullanılanı koruduğunun bir göstergesi olarak yorumlanıyor ve bu durum nöroplastisitenin bir özelliği olarak görülüyor.
İlginç bir şekilde, alt katmanlar küçülse de hücresel dejenerasyonu telafi edebiliyor olabilirler. Bu katmanlardaki miyelin içeriğinin, modülasyon sinyalini güçlendiren belirli bir nöron türündeki artışa yanıt olarak arttığı tespit edilmiş.
Bu da adaptasyonun bir başka işareti olarak değerlendiriliyor ve araştırmacılar gelecekte bu adaptif mekanizmaları desteklemenin yollarını bulmayı umuyorlar.
Yapılan çalışmalar, uygun uyaranlarla beynimiz için faydalı şeyler yapabileceğimiz genel fikriyle tutarlı. Uzmanlar, yaşlanma sürecimizi bir dereceye kadar etkileyebileceğimiz düşüncesini oldukça iyimser buluyor.
