Beynimizin en çok incelenen kimyasal habercilerinden biri olan dopaminin çalışma mekanizması hala bilim insanlarının üzerinde çalıştığı önemli bir konu. Uzun yıllar boyunca, dopaminin beyinde salgılandığında geniş alanlara yayılan bir kimyasal megafon gibi davrandığı ve birçok hedef hücreye bilgi ilettiği düşünülüyordu.
Ancak son araştırmalar, bu klasik görüşü değiştirmeye başladı. Yeni bulgular, dopaminin aynı zamanda saniyenin binde biri kadar kısa sürede, sadece komşu hücrelere yönelik keskin fısıltılar gönderme yeteneğine de sahip olduğunu gösteriyor.
Eğer araştırmacılar haklıysa, bu yerel sinyalleşme biçimi, beynin dopamin sisteminde daha önce göz ardı edilmiş temel bir yapı taşı olabilir.
Dopamin, vücudumuzun farklı yerlerinde farklı işlevlere sahip. Kanımızdaki dopamin, çeşitli organların işleyişini ve bağışıklık sistemimizi düzenlemeye yardımcı olurken, beyinde hareket, ruh hali, uyku, hafıza, ödül mekanizmaları ve motivasyon gibi pek çok farklı davranışı yöneten kimyasal bir habercidir.
Dopamin salgılayan nöronların farklı ateşleme örüntülerine sahip olduğu biliniyor. Ancak bu özel sinyallerin ne mesajlar taşıdığı veya neden bu şekilde çalıştığı henüz tam olarak aydınlatılmış değil. Hem hızlı hem de yavaş sinyaller gönderebilme yeteneği, beynin dopamin sisteminin bu kadar çok işi bu kadar hassas bir şekilde nasıl başardığını açıklayabilir.
ABD'deki Colorado Üniversitesi ve Augusta Üniversitesi'nden bilim insanları, canlı farelerin beyinlerindeki yerel dopamin salınımını tetiklemek için özel bir mikroskop kullandı. Floresan boyama yardımıyla, dopaminin yalnızca yakındaki nöronların küçük ve belirli bölgelerindeki reseptörleri aktive ettiğini gözlemlediler. Bu kısa menzilli aktivasyonun hızlı bir nöral tepkiyi tetiklediği, daha geniş dopamin salınımının ise daha yaygın ve daha yavaş bir tepkiyle sonuçlandığı görüldü.
Colorado Üniversitesi'nden farmakolog Christopher Ford, “Mevcut araştırmalarımız, beyindeki dopamin sinyalleşmesinin ve iletiminin düşündüğümüzden çok daha karmaşık olduğunu ortaya koydu. Dopaminin birçok farklı davranışta rol oynadığını biliyorduk ve çalışmalarımız, tüm bu farklı davranışların dopamin tarafından nasıl düzenlenebileceğini anlamak için bir başlangıç çerçevesi sunuyor” açıklamasını yaptı.
Ford ve ekibinin incelediği nöronlar, bazal gangliyanın motor ve ödül sistemleriyle ilişkili bir bölgesi olan ve dopamin salgılayan nöronlar açısından zengin striatum bölgesinden geliyor. Striatum, beynin çeşitli bölgelerinden dopamin girdisi alır ve şizofreni, bağımlılık ve DEHB gibi nörodejeneratif bozukluklarla ilişkilidir. Örneğin, Parkinson hastalığı, striatumla bağlantılı dopamin nöronlarının dejenerasyonu ile karakterize edilir.
Bu beyin bölgesindeki dopaminin nasıl sinyal gönderdiğini daha iyi anlamak, çeşitli durumlar için yeni tedavi yöntemleri geliştirilmesinde kritik öneme sahip olabilir.
Ford, “Parkinson hastalığı, şizofreni veya bağımlılık gibi hastalıkların gelişiminde dopamin fonksiyon bozukluklarının nasıl rol oynadığını anlamanın yalnızca buzdağının görünen kısmıyız. Bu spesifik dopamin sinyalleşme değişikliklerinin bu farklı nörolojik ve psikiyatrik hastalıklarda nasıl etkilendiğini kavramak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç var” dedi.
Bu çalışma, Science dergisinde yayımlandı.
