Alkol kötüye kullanımının yol açtığı ciddi insani, sosyal ve ekonomik maliyetlere rağmen, mevcut tedaviler tam anlamıyla etkili olamamaktadır. Aşırı alkol tüketimi, dünya genelinde önde gelen ölüm ve sakatlık nedenlerinden biri olmaya devam etmektedir.
Alkol tüketimini bırakmak veya azaltmak isteyenler için çeşitli ilaçlar bulunsa da, bunların etkinliği sınırlıdır ve genellikle baş ağrısı, yorgunluk, uyuşukluk veya uykusuzluk gibi önemli yan etkilere sahiptir.
Son otuz yıldır, aşırı içme alışkanlığını tedavi etme çabaları genellikle nöronların uyaranlara nasıl tepki verdiğini kontrol eden proteinleri hedef alan ilaçların geliştirilmesine odaklanmıştır. Ancak bu proteinler beyindeki neredeyse her nöronun içinde bulunduğundan, ilaçlar doğrudan alkolün etkilerini düzenlemekten sorumlu olmayan nöronları da etkileyerek istenmeyen yan etkilere neden olmaktadır.
Nörobiyoloji alanında yapılan çalışmalar, alkol tüketimini baskılamada rol oynayan belirli beyin devrelerini veya nöron gruplarını hedef almanın, daha az yan etkiye sahip hedefe yönelik tedaviler geliştirmek için kritik olduğunu savunmaktadır. Yeni yayımlanan bir araştırmada, bilim insanlarından oluşan bir ekip, aşırı alkol tüketimini baskılamaktan sorumlu küçük bir nöron kümesini belirlemiştir.
Aşırı Tüketim Nöronlarının Haritası
Araştırmacılar daha önce alkol kötüye kullanımında önemli rol oynayan çeşitli beyin bölgeleri tanımlamıştı. Ancak, bu bölgelerdeki nöronların çok küçük bir kısmının alkolün beyin fonksiyonları üzerindeki etkilerinin temelini oluşturduğuna dair güçlü kanıtlar vardı.
Nöronal topluluklar adı verilen küçük nöron popülasyonlarının hafıza oluşumu ve korku deneyimlemede kilit rol oynadığı gösterilmiştir. Ancak araştırmacılar, aşırı içme sırasında aktive olan nöronal toplulukların aşırı içme davranışını da etkileyip etkilemediğini bilmiyordu.
Beyinde bulunan milyarlarca nöron göz önüne alındığında, bu nöronları belirleme görevi samanlıkta iğne aramaya benziyordu. Bu zorluğu aşmak için bilim insanları, alkole maruz kaldığında, alkole duyarlı nöronlarda seçici olarak ifade edilen kırmızı floresan bir proteini kodlayan bir geni aktive eden genetik olarak değiştirilmiş bir fare modeli kullandı. Bu floresan nöronları izleyerek, etkilenen nöronların kesin yerlerini gösteren bir harita oluşturabildiler.
Aşırı alkol tüketimine yanıt veren belirli sayıda nöronu, medial orbitofrontal korteks adı verilen bir beyin bölgesinde tanımladılar. Bu alan, karar verme ve davranışları değişen bir ortama uyarlama konusundaki kilit rolüyle bilinmektedir.
Ekip ayrıca, bu nöronal topluluğu devre dışı bırakmanın, farelerde alkol tüketiminde keskin bir artışa yol açtığını buldu. Bu, beynin, özünde, alkol içimi sırasında aktive olan ve tüketim üzerinde bir fren görevi gören yerleşik bir düzenleme sistemine sahip olduğu anlamına geliyor. Bu nöronlar düzgün çalışmazsa, düzenleyici sistem başarısız olabilir ve muhtemelen kontrolsüz içmeye yol açabilir.
Gelecek Tedaviler
Bu çalışma, farelerde aşırı alkol tüketiminin beyin fonksiyonlarını nasıl ve nerede modüle ettiğine dair anlayışımızı ilerletse de, insan beyninde de aynı nöronal topluluğun bulunup bulunmadığı henüz belirsizliğini koruyor.
Eğer insan beyninde de bu mekanizma varsa, bu nöronları uyarmak, alkol alımını kontrol etmekte zorluk yaşayan kişilere yardım etme yolunda yeni bir kapı açabilir. Nöron aktivitesinin seçici kontrolü önemli bir zorluk olsa da, gen terapisindeki ilerlemeler, daha az yan etkiye sahip daha etkili alkol kullanım bozukluğu tedavileri için umut vaat etmektedir.
