Bilim insanlarının yaptığı gözlemler, Ay'ın her yıl Dünya'dan yaklaşık 3.8 santimetre (1.5 inç) uzaklaştığını gösteriyor. Bu mesafe, Ay'a gönderilen lazer ışınlarının yüzeyden yansıtılarak geri dönme süresi ölçülerek hassas bir şekilde belirleniyor. Işığın gidip gelme süresi, Ay ile olan mesafeyi ve bu mesafedeki değişimleri anlamamızı sağlıyor.
Ay'ın Dünya'ya olan ortalama uzaklığı yaklaşık 385.000 kilometre (239.000 mil) olsa da, yörüngesi tam bir çember olmadığı için bu mesafe zaman zaman 20.000 kilometre (12.400 mil) kadar değişebiliyor. Bu yörünge farkı, bazı dolunayların diğerlerinden daha büyük görünmesine neden oluyor ve bu durum 'Süper Ay' olarak adlandırılıyor.
Ay Neden Uzaklaşıyor: Gelgit Etkisi
Ay'ın bizden uzaklaşmasının temel nedeni gelgitlerdir. Gelgitler, bir gök cisminin farklı noktalarına etki eden kütle çekim kuvvetindeki farktan kaynaklanır. Ay'ın kütle çekim kuvveti, Dünya'nın Ay'a bakan tarafına, karşı tarafına göre yaklaşık yüzde 4 daha güçlü etki eder çünkü kütle çekim uzaklıkla zayıflar.
Bu etki, okyanuslarda Ay'a doğru ve ondan uzaklaşan iki şişkinlik yaratır. Dünya döndükçe, bu şişkinlikler Ay'ın kütle çekim etkisiyle onu takip eder. Bu şişkinlikler, Dünya'nın dönme hareketinden dolayı Ay'ın yörüngesinin biraz önünde kalır ve bu durum, Ay üzerinde bir çekim kuvveti oluşturarak onun yörüngesini genişletir. Daha basit bir benzetmeyle, spor arabanın virajda hızlanması gibi düşünülebilir.
Sonuç olarak, Dünya üzerindeki gelgit şişkinliklerinin Ay'ı ileriye doğru çekmesi, Ay'ın yörüngesinin büyümesine ve dolayısıyla Dünya'dan uzaklaşmasına neden olur. Bu etki oldukça yavaştır ve ancak yıllar içindeki ortalama değişimlerle tespit edilebilir.
Ay'ın Uzaklaşması Dünya'yı Etkiler mi?
Ay'ın yörüngesi genişledikçe momentum kazanır. Bu durum, Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızının yavaşlamasına yol açar. Yani, Ay'ın yörünge momentumu artarken, Dünya'nın dönüş momentumu azalır. Bu değişim, günlerin süresinin çok az da olsa uzamasına neden olur.
Ancak endişelenmeye gerek yok. Yıllık 3.8 cm'lik bu uzaklaşma, 385.000 km'lik mesafeye kıyasla oldukça küçüktür. Milyonlarca yıl boyunca Güneş tutulmaları, gelgitler ve 24 saatlik günler yaşamaya devam edeceğiz.
Geçmişte Ay Daha Yakın mıydı?
Geçmişte Dünya'nın günleri daha kısaydı. Ay, yaklaşık 4.5 milyar yıl önce, genç Dünya'ya Mars büyüklüğünde bir gök cisminin çarpması sonucu oluşmuş olabilir. Bu çarpışmadan uzaya fırlayan materyaller zamanla Ay'ı oluşturdu ve başlangıçta Dünya'ya çok daha yakındı. O zamanlar Ay, gökyüzünde çok daha büyük görünürdü.
Fosilleşmiş deniz kabuklarını inceleyen paleontologlar, yaklaşık 70 milyon yıl önce, dinozorların zamanının sonlarına doğru, günlerin sadece 23.5 saat sürdüğüne dair kanıtlar bulmuşlardır. Bu durum, astronomik verilerle de uyumludur.
Gelecekte Ne Olacak?
Ay, Dünya'nın kütle çekiminden kurtulacak kadar uzaklaşacak mı? Milyarlarca yıl sonra, Dünya'nın dönüşü o kadar yavaşlayabilir ki, Ay ile 'gelgitsel kilitlenme' yaşanabilir. Bu durumda, Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüşü ile Ay'ın yörünge süresi eşitlenecektir. O noktada Ay daha fazla uzaklaşmayacak ve Dünya'nın sadece belirli bir tarafından görülebilecektir.
Ancak bu senaryonun gerçekleşmesini engelleyecek iki önemli faktör var. Yaklaşık bir milyar yıl sonra Güneş'in parlaklığı artacak ve okyanusları buharlaştıracaktır. Bu durumda, Ay'ın uzaklaşmasına neden olan büyük su kütlelerinin gelgit şişkinlikleri ortadan kalkacaktır. Birkaç milyar yıl sonra ise Güneş, muhtemelen Dünya ve Ay'ı yok edecek bir kızıl deve dönüşecektir.
Bu olaylar o kadar uzak bir gelecekte gerçekleşecek ki, endişelenmenize gerek yok. Sadece plajdaki gelgitlerin, Güneş tutulmalarının ve güzel Ayımızın tadını çıkarabilirsiniz.
