Çin ve Rusya Ay'da ortak bir nükleer enerji santrali kurmak için anlaşma imzaladı. Bu santral, iki ülkenin öncülük ettiği Uluslararası Ay Araştırma İstasyonu'na (ILRS) enerji sağlayacak. Anlaşmaya göre, santralin 2036'ya kadar tamamlanması hedefleniyor.
Bu gelişme, ABD'nin uzay ajansı NASA'nın Ay yörüngesinde kurmayı planladığı üs projesinin, 2026 bütçe önerisinde kesintiye uğrayabileceğinin ortaya çıkmasının hemen ardından geldi.
Rus uzay ajansı yetkilileri, Çin-Rus ortak yapımı reaktörün kurulumunun büyük ölçüde "insan varlığı olmadan" otonom olarak gerçekleştirileceğini belirtiyor. Teknolojik adımların "neredeyse hazır" olduğu ifade ediliyor.
Rus ajansından yapılan duyuruda, istasyonun temel uzay araştırmaları yapacağı, mürettebatsız operasyon teknolojilerini test edeceği ve gelecekte Ay'da insan varlığı için zemin hazırlayacağı belirtildi.
Ay'ın güney kutbunda kalıcı bir insanlı üs olarak planlanan bu yeni istasyon projesine bugüne kadar bazı ülkelerle birlikte 17 ülke katıldı. Üssün temelinin, Çin'in 2028'de Ay'a yönelik gerçekleştireceği bir görevle atılması bekleniyor. Bu görev, Çin'in Ay'a insanlı iniş hedefi için de zemin hazırlayacak.
ILRS'nin yol haritası ilk kez Haziran 2021'de açıklanmıştı. Çin ve Rusya, 2030-2035 yılları arasında beş adet süper ağır roket fırlatmasıyla robotik Ay üssünün parçalarını Ay'a taşıyacaklarını duyurmuştu.
Çinli yetkililere göre, bu temel parçalar kurulduktan sonra ek fırlatmalarla üs daha da genişletilecek. Bu genişleme, Ay yörüngesindeki bir uzay istasyonu ve Ay'ın ekvatoru ile uzak tarafındaki iki noktaya bağlanmayı içerecek. Mars'a insanlı inişler için temel oluşturacak bu geniş modelin 2050 yılına kadar tamamlanması hedefleniyor.
Projenin, güneş, radyoizotop ve nükleer jeneratörlerle enerji sağlaması planlanıyor. Ayrıca, Ay-Dünya ve yüksek hızlı Ay yüzeyi iletişim ağları ile birlikte, zıplayan araçlar, insansız uzun menzilli araçlar ve basınçlı/basınçsız insanlı keşif araçları gibi çeşitli Ay araçlarını da içereceği belirtildi.
Bu anlaşma, Çin'in uzay programlarının artan hırsıyla aynı zamana denk geliyor. Çin, 2013'ten bu yana Ay'da varlık gösteriyor; yüzeye keşif araçları indirdi, yakın ve uzak taraflardan örnekler topladı ve Ay yüzeyinin haritasını çıkardı.
Çin'in Ay'da üs kurma yarışı, son zamanlarda gecikmelerle karşılaşan ABD'nin Artemis programıyla da rekabet halinde. NASA astronotlarının 50 yılı aşkın bir süredir ilk kez Ay'a döneceği Artemis III görevinin 2027'de fırlatılması bekleniyor.
Bu arada, NASA'nın kendi planladığı ve başlangıçta 2027'de fırlatılması hedeflenen Ay uzay istasyonu Gateway'nin geleceği, ABD yönetiminin sunduğu 2026 bütçe önerisiyle belirsizliğe girdi. Bütçe, istasyonun modüllerinin yapımında önemli ilerleme kaydedilmiş olmasına rağmen Gateway misyonunun iptalini öngörüyor.
