Dünyanın en sessiz ve gözden uzak türlerinden biri olan Atlas Mavisi kelebeğinin, hayvanlar alemi için bir kromozom rekoruna sahip olduğu doğrulandı. Kuzey Afrika dağlarının yerel türü olan bu ender kelebeğin, her hücresinde tam 229 çift kromozom bulunuyor.
Bu sayıyı daha iyi anlamak için bir karşılaştırma yapmak gerekirse, diğer birçok kelebek türünde genellikle 31 veya 32 çift kromozom bulunurken, insanlarda bu sayı her hücrenin çekirdeğinde 23 çifttir.
Bazı bitkilerde daha fazla kromozom bulunabilir; örneğin eğrelti otu türlerinden Adders-tongue fern (Ophioglossum reticulatum) her hücresinde 720 kromozom barındırır. Ancak bu durum, bitkilerin birden fazla DNA setine sahip olabilmesinden kaynaklanır. Atlas Mavisi kelebeğinde ise bu sayı ikidir.
Bu keşfi yapan araştırmacılar, kelebeklerin evrimini anlamak amacıyla en ekstrem ve gizemli türlerden biri olan Atlas Mavisi kelebeğinin genomunu dizilemeye karar verdiklerini belirtiyor. Bu kelebeğin genlerini taşıyan kromozomlar, bir kelebek için bile oldukça küçüktür.
Araştırmacılar, yaklaşık üç milyon yıllık nispeten 'hızlı' bir süreçte, kelebeğin cinsiyet kromozomları dışındaki otonom kromozomlarının derinlemesine parçalanmış olabileceğini düşünüyor. Yüzlerce 'bölünme' olayı sonucunda, başlangıçta yaklaşık 24 olan atasal kromozomlar 229'a çoğalmış. Bu kırılmaların, DNA'nın daha az sıkı sarılı olduğu ve dolayısıyla ayrılmasının daha kolay olduğu noktalarda meydana geldiği tahmin ediliyor.
Genellikle kromozom değişikliklerinin yaşama zararlı olduğu düşünülse de, Atlas Mavisi kelebeği milyonlarca yıldır varlığını sürdürmeyi başarmış. Ancak, cinsiyet kromozomlarının büyük ölçüde parçalanmaya direnç göstermesi, evrimsel bir sınırlamanın varlığına işaret ediyor.
Araştırmacılar, kromozomların parçalanmasının diğer kelebek türlerinde de görüldüğünü ancak bu seviyede olmadığını, bu sürecin altında yatan önemli nedenler olduğunu ve artık bu nedenlerin araştırılabileceğini vurguluyor. Ayrıca, kromozomların yeniden düzenlenmesinin insanlardaki kanser hücrelerinde de görüldüğünü ve Atlas Mavisi kelebeğindeki bu sürecin anlaşılmasının, gelecekte kanser hücrelerindeki bu süreci sınırlama veya durdurma yollarının bulunmasına yardımcı olabileceği de ekleniyor.
Bu çalışma, bilim dünyasında önemli bir ilgi uyandırırken, Current Biology dergisinde yayımlandı.
