Dünyanın en kurak yeri olarak bilinen Atacama Çölü'ne nadir görülen bir kar yağışı, dünyanın önde gelen teleskop dizilerinden birinin faaliyetlerini durdurdu. Bilim insanları, bu tür ekstrem hava olaylarının iklim değişikliği nedeniyle gelecekte daha sık yaşanabileceği konusunda endişelerini dile getiriyor.
Yılda yalnızca birkaç milimetre yağış alan Atacama Çölü'nün bir bölümünü kar kapladı. Bu bölge, Şili'nin kuzeyinde yer alan ve devasa bir radyo teleskop ağı olan Atacama Büyük Milimetre/milimetrealtı Dizisi'ne (ALMA) ev sahipliği yapıyor.
Kar yağışı, ALMA'nın 2.900 metre rakımda bulunan Operasyon Destek Tesisleri üzerinde gerçekleşti. Santiago'nun yaklaşık 1.700 kilometre kuzeyinde yer alan bu tesiste bilimsel operasyonlar Perşembe gününden bu yana askıya alındı.
ALMA temsilcileri, baz istasyonunda 10 yılı aşkın süredir kar yağışı kaydedilmediğini ve bunun ALMA'da her gün görülen bir durum olmadığını belirtti.
ALMA'nın radyo teleskop dizisi, Şili'nin Antofagasta bölgesindeki 5.104 metre yükseklikteki Çajnantor Platosu'nda yer alıyor. Bu yüksek plato normalde yılda üç kar yağışı görüyor. Şili, Bolivya ve Peru'nun paylaştığı bu plato genellikle iki mevsimde kar fırtınaları yaşıyor: Amazon'dan gelen nemli hava kütlelerinin etkisiyle Şubat ayında, yani "Altiplano Kışı" sırasında; ve Güney Yarımküre'nin kışı sırasında, yani Haziran'dan Temmuz'a kadar.
Uzmanlar, kışın bazı fırtınaların Pasifik'ten gelen nemle beslendiğini ve yağışı Atacama Çölü'nün kıyı bölgelerine kadar uzatabildiğini belirtiyor. 5.000 metrenin üzerindeki rakımlarda yıllık kar yağışı 20 ila 80 santimetre arasında değişebiliyor. Ancak ALMA'nın baz istasyonunun bulunduğu 3.000 metre rakımda kar yağışı çok daha seyrek yaşanıyor.
Bu haftaki kar yağışı, Şili'nin kuzeyini etkileyen alışılmadık bir atmosferik dengesizlikten kaynaklandı. Bölgeden geçen bir "soğuk çekirdek" nedeniyle kar ve rüzgar uyarısı yapıldı. Antofagasta bölgesi ve daha kuzeydeki bölgeler için rüzgar uyarısı yayınlanarak, hızın saatte 80 ila 100 kilometreye ulaşabileceği belirtildi.
Bu olay, kuzeyde yoğun yağışlarla birlikte bir derenin taşmasına ve birçok mülkün zarar görmesine neden oldu. Okullar kapatıldı ve elektrik kesintileri ile toprak kaymaları rapor edildi. Şu ana kadar herhangi bir can kaybı bildirilmedi. Bu büyüklükte bir hava olayı yaklaşık on yıldır görülmemişti.
ALMA'da Olağanüstü Koşullar Faaliyetleri Durdurdu
Cuma günü itibarıyla, ALMA'dan yapılan açıklamada, Çajnantor Platosu üzerindeki kar fırtınasının devam ettiği ve antenleri aşırı hava koşullarından korumak için bilimsel operasyonların askıya alındığı belirtildi. Perşembe sabahı erken saatlerde gözlemevi "hayatta kalma modu" güvenlik protokolünü etkinleştirdi: Kar yağışına ek olarak, sıcaklıklar -12 santigrat dereceye kadar düşmüş ve rüzgarın etkisiyle hissedilen sıcaklık -28 santigrat dereceye inmişti. Bu da yüksek rakımdaki kampta çalışmayı son derece zorlaştırdı.
Bu protokolün bir parçası olarak, ALMA'nın tüm büyük antenleri rüzgar yönüne doğru yeniden konumlandırıldı. Bu, kar birikimi veya şiddetli rüzgarın potansiyel hasarını en aza indirmeye yardımcı oluyor.
ALMA temsilcileri, fırtına geçtikten sonra, gözlemlere devam etmeden önce her anteni görsel olarak incelemek için kar temizleme ekiplerinin hemen devreye gireceğini bildirdi. Bu, hızlı olmak zorunda çünkü en iyi gözlem koşullarından bazıları kar yağışından hemen sonra ortaya çıkıyor: Soğuk hava, ölçümleri en çok engelleyen hava nemini düşürmeye yardımcı oluyor.
Çajnantor Platosu'na yayılmış 66 yüksek hassasiyetli antenden oluşan ALMA, gezegendeki en güçlü radyo teleskobunu oluşturan uluslararası bir iş birliğidir. Bu teleskop, bu tür aşırı hava olaylarıyla başa çıkmak üzere tasarlanmıştır.
Karın operasyonları durdurması, iklim ısındıkça dizinin operasyonları hakkında soruları gündeme getiriyor.
Atacama Çölü genellikle yılda sadece 1 ila 15 milimetre yağış alır ve birçok bölge yıllarca ölçülebilir herhangi bir yağmur veya kar kaydetmeyebilir.
Bu tür olaylar daha sık hale gelebilir mi? Bu önemli bir soru. Uzmanlar, çöldeki daha düşük rakımlardaki kar yağışlarını doğrudan iklim değişikliğine bağlamak için henüz çok erken olsa da, iklim modellerinin bu aşırı kurak bölgede bile potansiyel bir yağış artışı öngördüğünü belirtiyorlar. Ancak bu artışın zaten devam edip etmediği konusunda henüz kesin bir şey söylemek mümkün değil.
