Teknoloji dünyasının devlerinden ASML, Çin'deki askeri bağlantılı bir firmaya satış yaptığı ekipmanlar nedeniyle eleştiri oklarının hedefinde. Hollandalı şirketin, ileri teknoloji çip üretimi için vazgeçilmez olan litografi makineleri tedarik ettiği belirtiliyor. ASML'nin sattığı teknolojinin eski nesil olduğu ve en yeni çipleri üretmek için yeterli olmadığı yönündeki açıklamalarına rağmen, bu satışların Çin'in kuantum teknolojisi alanındaki ilerlemesini destekleyebileceği endişeleri giderek artıyor.
Çin'in çip tasarımı ve üretimi yazılımlarına erişimi konusunda Hollanda hükümeti uzun süredir endişeli bir tutum sergiliyor. ASML'nin, Çinli firmalarla olan geniş kapsamlı iş birlikleri, bu endişeleri daha da alevlendiriyor.
Yapılan haberlere göre, ASML'den çip üretim ekipmanı alan firmanın, Çin'in askeri sanayi kompleksinin önemli bir parçası olan ve roket sistemleri, dronlar için kritik ekipmanlar üreten China Electronics Technology Group Corporation (CETC) bünyesindeki bir birim olduğu iddia ediliyor. Bu şirketin aynı zamanda Çin'in uzay programı üzerinde çalıştığı ve askeri amaçlı çipler ürettiği de gelen bilgiler arasında yer alıyor.
ASML'nin, Shenzhen Uluslararası Kuantum Akademisi'ne (Shenzhen International Quantum Academy) ise tamamen bir derin litografi sistemi (DUV) sattığı öne sürülüyor. Bu durum daha da dikkat çekici zira Hollanda Askeri İstihbarat ve Güvenlik Servisi, Çin'in kuantum teknolojileri alanındaki gelişmelere karşı uyarılarda bulunmuştu.
ASML'nin DUV makineleri, yaklaşık 38nm çözünürlükte çipler üretebilen daha eski tasarımlara sahip. En yeni çift aşamalı aşırı ultraviyole (EUV) sistemleri ise 8nm'ye kadar inebiliyor. Buna rağmen uzmanlar, Çin'in teknolojik gelişmeleri göz önüne alındığında, bu tür sistemlerin doğrudan tedarik edilmesi konusunda endişe duyuyor.
ASML, müşterileriyle ilgili doğrudan yorum yapmaktan kaçınsa da, Çin'e aktardığı teknolojinin en yeni nesil olmadığını ve "en gelişmiş çipleri üretmek için kullanılamayacağını" belirtiyor. Şirket, "ASML gibi tedarikçilerin, Çin'deki bir çip üreticisinin ihracat kontrollerine tabi olup olamayacağını değerlendirmesinin mümkün olmadığını. Ulusal güvenlik hükümetlerin sorumluluğundadır" açıklamasında bulundu.
ASML'nin sattığı tasarımların ihracat kontrolüne tabi olmadığı vurgulanırken, bu durum Hollanda Dışişleri Bakanlığı tarafından da doğrulandı. Bakanlık, "Tüm yüksek teknoloji ürünleri otomatik olarak hassas ve ihracat kontrol politikaları kapsamında yetkilendirme gerektiren ürünler değildir. Bu durum litografi makinelerinin bazı parçaları için de geçerlidir. Litografi makineleri pek çok parça, teknoloji ve yazılım içerir. Makinenin çalışması için tüm parçalar gereklidir, ancak tüm parçalar kritik veya stratejik bir rol oynamaz" şeklinde bir açıklama yaptı.
Bununla birlikte, haberde yer alan sektör uzmanları, Çinli şirketlere satılan parçaların aslında belirli üretim makinelerinin çalışması için gerekli olduğunu ve ihracat kontrolleri kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini öne sürüyor.
RAND Europa'nın Çin uzmanı ve Datenna'nın eski baş araştırmacısı Judith Huismans, "Sorun şu ki, Hollanda hükümetinin bu parça ihracatı üzerinde hiçbir kontrolü yok" diyerek, hükümetlerin parça ihracatı için de ihracat kontrollerini değerlendirmesi gerektiğini belirtti. Huismans, "Bu, ASML'nin Çin'e hiçbir şey ihraç edemeyeceği anlamına gelmez, ancak hükümete daha fazla kontrol ve araç sağlar" dedi.
