Sherlock Holmesvari bir inceleme, Antik Maya uygarlığının kullandığı büyüleyici Maya Mavisi pigmentini yapma yöntemlerinden birini daha ortaya çıkardı. Daha önce, yaklaşık yirmi yıl önce aynı pigmentle ilgili farklı bir yöntem keşfedilmişti.
Modern araştırmacılar tarafından ilk kez 1931'de keşfedilen Maya Mavisi, kolay yapılan bir pigment değildi. Berrak bir gökyüzünü andıran bu kalıcı pigment, Geç Preklasik Dönem'de (MÖ 300 - MS 300) seramiklerden ritüellere kadar birçok alanda kullanılıyordu.
Maya Mavisi, organik indigo ve inorganik bir kil minerali olan palygorskitin eşsiz karışımından dolayı oldukça sıra dışı bir pigmenttir. Zengin mavi rengi zamanla solmaz; Maya uygarlığının geliştiği Meksika ve Guatemala'nın güneyindeki zorlu tropik orman koşullarında bile canlılığını korumuştur.
On yıllardır bilim insanları Maya Mavisinin kesin üretim yöntemini çözmeye çalıştı, ancak bu ancak 2008'de başarıldı. Yucatán Yarımadası'ndaki bir Maya alanı olan Chichén Itzá'da, bir kuyunun dibinde bulunan çanak çömleklerdeki pigment izlerini analiz eden bir ekip, Maya Mavisinin anahtarının aslında kopel adı verilen kutsal bir tütsü olduğunu belirledi. Araştırmacılar o dönemde, Maya'nın indigo, kopel ve palygorskit karışımını ateş üzerinde ısıtarak bu eşsiz pigmenti ürettiğini rapor etmişti.
Ancak son yapılan araştırmalar, Maya Mavisi yaratmanın ikinci bir yönteminin daha olduğunu ortaya koydu. Chichén Itzá'da bulunan bir düzine Maya çanağını yakından inceleyen araştırmacılar, kaplardaki beyaz kalıntının muhtemelen ıslakken öğütülmüş palygorskit olduğunu fark ettiler. Bu öğütme işlemi, çanakların üzerinde öğütme aletlerinin bıraktığı minik çatlaklarda izler bırakmıştı. 12 çanağın mikroskobik incelemesi ayrıca küçük, yanmış bitki saplarını ortaya çıkardı ve çanakların tabanlarının alttan ısıtıldığı anlaşıldı. Bu dedektiflikvari çalışma, antik Maya'nın bu ikinci yöntemi de Maya Mavisini yapmak için kullandığına dair kanıtlar sundu.
Ancak Maya Mavisi sadece güzel bir boya değildi. Aynı zamanda Maya kültürel mirasının da bir parçasıydı. Araştırmacılara göre bu, Maya'nın yaptığı dahiyane bir keşifti ve bilgisi muhtemelen rahipler gibi uzmanlarla sınırlıydı.
Bazı uzmanlar, Maya Mavisinin özellikle kuraklık dönemlerinde Maya yağmur tanrısı Chaak'a yapılan ritüellerde önemli olduğuna inanıyor. Indigo, palygorskit ve kopelin ısıtılmasıyla elde edilen bu karışımın, çanağın içinde adeta yağmur tanrısı Chaak'ın bir yansıması veya vücut bulmuş hali olarak görülebileceği düşünülüyor.
Maya'nın bu mavi pigmenti nasıl yaptığı sorusu hala tam olarak çözülmüş değil. Gelecekteki araştırmalar, çanaklarda bulunan bitki kalıntılarının mikroskobik olarak incelenmesini içerecek. Bu sayede, mavi rengi veren bitkinin cinsi ve türünün belirlenmesi hedefleniyor.
